Czy umowy cywilnoprawne zwiększają staż pracy? Zmiany od 2025 roku

W obliczu dynamicznych zmian na rynku pracy oraz rosnącej potrzeby dostosowania przepisów do współczesnych realiów, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przedstawiło projekt nowelizacji Kodeksu pracy. Jednym z kluczowych elementów proponowanych zmian jest modyfikacja zasad naliczania stażu pracy. Nowe regulacje mają na celu uwzględnienie różnorodnych form zatrudnienia oraz elastycznych modeli pracy, które zyskują na popularności wśród pracodawców i pracowników.

Najważniejsze informacje związane z tematem

1. Nowelizacja Kodeksu pracy ma włączać do stażu pracy okresy potwierdzonego doświadczenia zawodowego zdobytego w ramach zatrudnienia na umowach cywilnoprawnych oraz innych formach aktywności zawodowej, jeśli miały charakter zbliżony do stosunku pracy.

2. Do stażu pracy będą wliczane m.in. okresy zatrudnienia niepracowniczego na podstawie umowy zlecenia, kontrakty menedżerskie, okresy prowadzenia działalności gospodarczej oraz pełnienia funkcji publicznych, ale nie obejmą umów o dzieło.

3. Włączenie nowych okresów do stażu pracy wpłynie na wydłużenie urlopów wypoczynkowych oraz uzyskanie prawa do dodatków stażowych, nagród jubileuszowych, odpraw i innych świadczeń pracowniczych, co wyrówna szanse pracowników zatrudnionych na różnych podstawach prawnych.

4. Do stażu pracy będą wliczone wyłącznie udowodnione okresy zatrudnienia, potwierdzone wymaganą przez przepisy dokumentacją.

5. Nowelizacja Kodeksu pracy najprawdopodobniej wejdzie w życie jeszcze w 2025 roku.

Staż pracy odgrywa istotną rolę w życiu zawodowym każdego pracownika, wpływając na uprawnienia pracownicze, takie jak wymiar urlopu wypoczynkowego, wysokość odpraw czy możliwość awansu. Obecne przepisy Kodeksu pracy, opracowane w czasach dominacji tradycyjnych form zatrudnienia, nie zawsze odpowiadają współczesnym realiom rynku pracy. Tymczasem wzrost popularności umów cywilnoprawnych, pracy tymczasowej, a także innych form zatrudnienia niepracowniczego, wymaga dostosowania przepisów dotyczących naliczania stażu pracy.

Aktualne przepisy dotyczące stażu pracy i umów cywilnoprawnych

Obecnie staż pracy w Polsce obliczany jest na podstawie okresów zatrudnienia na umowę o pracę, zgodnie z przepisami prawa pracy. Umowy cywilnoprawne, takie jak umowa zlecenie czy umowa o dzieło, nie są uwzględniane przy naliczaniu stażu pracy, co skutkuje ograniczonymi uprawnieniami pracowniczymi dla osób zatrudnionych na takich warunkach. Dotychczasowe regulacje nie odzwierciedlają zmieniających się realiów rynku pracy, gdzie coraz więcej osób wykonuje obowiązki na podstawie elastycznych form zatrudnienia, często z racji narzucanych przez pracodawców warunków zatrudnienia. Taki stan rzeczy budzi kontrowersje, zwłaszcza w kontekście nierówności w dostępie do świadczeń pracowniczych, takich jak urlopy, dodatki stażowe czy odprawy.

Zakres planowanych zmian w Kodeksie pracy

Projekt nowelizacji Kodeksu pracy zakłada włączenie okresów aktywności zawodowej, które nie przebiegały w ramach stosunku pracy, do stażu pracy. Do listy tej mają zostać zaliczone między innymi:

• okres prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej,

• okres współpracy z osobą prowadzącą działalność gospodarczą,

• okres zawieszenia działalności gospodarczej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem,

• okres wykonywania umowy zlecenia lub o świadczeniu usług, umowy agencyjnej oraz okres pozostawania osobą współpracującą,

• okres wykonywania pracy w ramach rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,

• okres pełnienia czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego,

• okres odbywania służby zastępczej,

• okres wykonywania odpłatnie pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

• okres pełnienia mandatu posła lub senatora.

Wszystkie okresy zatrudnienia w powyższych formach muszą być potwierdzone zaświadczeniami wydanymi przez ZUS. 

Rodzaje umów cywilnoprawnych objętych nowymi regulacjami

Planowane zmiany obejmują przede wszystkim umowy zlecenia, które zostaną wliczone do stażu pracy, jeśli były wykonywane w warunkach zbliżonych do umowy o pracę – na przykład, gdy praca miała charakter ciągły, a zleceniobiorca pracował pod kierownictwem zleceniodawcy. 

Czy umowy o dzieło również będą objęte nowymi przepisami?

Projekt nie obejmuje jednak umów o dzieło, które z definicji dotyczą wykonania konkretnego rezultatu pracy, a nie świadczenia usług w sposób ciągły. Regulacje mają również dotyczyć kontraktów menedżerskich oraz innych umów cywilnoprawnych, jeśli ich charakter będzie zbliżony do stosunku pracy.

Wpływ zmian na prawa pracownicze: urlopy, dodatki stażowe, odprawy

Nowelizacja Kodeksu pracy może znacząco wpłynąć na dostęp do niektórych uprawnień pracowniczych wynikających co do zasady z tytułu pozostawania w stosunku pracy, w tym prawa do urlopów wypoczynkowych, dodatków stażowych oraz odpraw. Włączenie okresów przepracowanych na umowach cywilnoprawnych do stażu pracy pozwoli wielu pracownikom na uzyskanie dłuższego wymiaru urlopu, a także na nabycie prawa do dodatków za wieloletnią pracę. Zmiany te mogą również wpłynąć na wysokość odpraw przy zwolnieniach grupowych oraz przejściu na emeryturę, co ma na celu wyrównanie szans pracowników zatrudnionych na różnych podstawach prawnych.

Czy umowy zlecenia sprzed 2025 roku będą wliczane do stażu pracy?

Projekt nowelizacji przewiduje, że umowy zlecenia sprzed 2025 roku mogą zostać uwzględnione w stażu pracy, pod warunkiem udokumentowania ich charakteru oraz czasu trwania. Ma to na celu zachowanie ciągłości zatrudnienia dla osób, które przez długi okres pracowały na podstawie umów cywilnoprawnych. Wprowadzone zostaną jednak szczegółowe wymogi dotyczące dokumentacji, a także okresy przedawnienia, które ograniczą możliwość wliczenia najdawniejszych umów. Pracodawcy oraz pracownicy powinni przygotować się na konieczność gromadzenia odpowiednich dokumentów potwierdzających zatrudnienie.

Jakie dokumenty należy zachować, aby potwierdzić zatrudnienie na umowie cywilnoprawnej?

Podstawowym dokumentem potwierdzającym pracę na podstawie umowy zlecenia lub w innej formie, która po zmianie przepisów mogłaby być wliczana do stażu pracy, są zaświadczenia z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Oprócz tego konieczne może być przestawienie umów zlecenia lub innych dokumentów potwierdzających wykonywanie pracy, takich jak rachunki, faktury czy potwierdzenia przelewów wynagrodzenia. Istotne będzie również posiadanie dokumentacji dotyczącej zakresu obowiązków oraz czasu pracy, aby wykazać, że umowa była wykonywana w warunkach zbliżonych do umowy o pracę. Nowe przepisy mogą wprowadzić obowiązek archiwizowania tych dokumentów przez określony czas, co zwiększy transparentność i ułatwi rozliczanie stażu pracy.

Procedura potwierdzania okresów pracy na podstawie umów cywilnoprawnych

Projekt nowelizacji kodeksu pracy przewiduje szczegółową procedurę potwierdzania okresów pracy na podstawie umów cywilnoprawnych. Pracownicy będą musieli przedstawić odpowiednie dokumenty potwierdzające zatrudnienie, a pracodawcy będą zobowiązani do weryfikacji i zatwierdzenia tych okresów. W przypadku sporu możliwe będzie skierowanie sprawy do sądu pracy. Celem procedury jest zapewnienie transparentności i sprawiedliwości w naliczaniu stażu pracy.

Stanowisko pracodawców i związków zawodowych wobec nowych przepisów

Stanowisko pracodawców jest zróżnicowane – niektórzy obawiają się wzrostu kosztów zatrudnienia i większej biurokracji, podczas gdy inni dostrzegają korzyści wynikające z ujednolicenia zasad naliczania stażu pracy. Związki zawodowe popierają zmiany, argumentując, że przyczynią się one do poprawy warunków pracy oraz zrównania uprawnień pracowników zatrudnionych na różnych podstawach prawnych.

Podsumowanie

Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadzi istotne zmiany w naliczaniu stażu pracy, obejmując umowy zlecenia oraz inne umowy cywilnoprawne o charakterze zbliżonym do umowy o pracę. Pracownicy uzyskają szerszy zakres uprawnień, a pracodawcy będą musieli dostosować swoje systemy rozliczeniowe.