Czym są kody GTU w JPK_V7?

GTU to skrót od "grupy towarowo-usługowe" – klasyfikacji stworzonej na potrzeby raportowania VAT w nowym formacie JPK_V7. Kody GTU stanowią system oznaczeń, który ma pomóc w identyfikowaniu rodzajów towarów i usług najbardziej narażonych na nadużycia podatkowe. Każdy kod GTU – od GTU_01 do GTU_13 – odpowiada jednej z kategorii, obejmującej określony typ transakcji, takich jak paliwa, alkohol, elektronika czy usługi prawnicze. Ich celem jest zwiększenie skuteczności kontroli skarbowych i uszczelnienie systemu VAT w Polsce. Oznaczenia GTU nie są widoczne dla klienta na fakturze, lecz funkcjonują jako wewnętrzny element ewidencji podatkowej przesyłanej do urzędu skarbowego.

Najważniejsze informacje o kodach GTU

• Kody GTU to obowiązkowe oznaczenia sprzedaży dla czynnych podatników VAT, dotyczące 13 grup towarów i usług szczególnie narażonych na nadużycia podatkowe (np. alkohol, elektronika, usługi prawnicze); stosuje się je w ewidencji sprzedaży JPK_V7, a nie na fakturze.

• System GTU obowiązuje od 1 października 2020 r. jako element reformy VAT mającej na celu uproszczenie raportowania i zwiększenie skuteczności kontroli skarbowych.

• Ministerstwo Finansów i fiskus odpowiadają za wdrożenie i kontrolę systemu – MF publikuje wytyczne i interpretacje, a urzędy skarbowe analizują pliki JPK_V7 i identyfikują ryzykowne transakcje.

• Błędna klasyfikacja GTU może skutkować sankcjami, dlatego firmy powinny korzystać z aktualnych interpretacji i narzędzi księgowych wspierających prawidłowe przypisywanie kodów.

Wprowadzenie kodów GTU – kontekst i cele reformy podatkowej

Kody GTU zostały wprowadzone 1 października 2020 roku jako element szerszej reformy VAT mającej na celu modernizację systemu podatkowego w Polsce. Reforma ta skupiła się na integracji deklaracji VAT z ewidencją transakcji, co zaowocowało powstaniem nowego pliku JPK_V7. Dzięki temu uproszczeniu podatnicy składają jeden dokument zawierający zarówno dane deklaracyjne, jak i ewidencyjne. Wprowadzenie kodów GTU miało dodatkowo na celu zwiększenie przejrzystości i skuteczności nadzoru fiskalnego, zwłaszcza w branżach szczególnie podatnych na wyłudzenia VAT, takich jak handel paliwami, alkoholem czy elektroniką. Kody GTU umożliwiają szybsze wykrywanie nieprawidłowości i wspomagają fiskusa w analizie ryzyka podatkowego, czyniąc cały system bardziej odpornym na nadużycia.

Rola Ministerstwa Finansów i fiskusa w implementacji

Ministerstwo Finansów odpowiada za przygotowanie i wdrożenie przepisów dotyczących kodów GTU, w tym za opracowanie struktury pliku JPK_V7 oraz wytycznych dla przedsiębiorców. To właśnie ten organ opracowuje interpretacje ogólne i prowadzi działania edukacyjne, mające ułatwić przedsiębiorcom stosowanie nowych obowiązków. Fiskus, czyli krajowe organy skarbowe, pełni funkcję kontrolną i nadzorczą. Jego zadaniem jest analiza składanych plików JPK_V7, weryfikacja poprawności stosowania kodów GTU oraz typowanie podatników do ewentualnych kontroli. Wspólnie instytucje te dążą do skuteczniejszego wykrywania nieprawidłowości, zwłaszcza w branżach uznanych za szczególnie podatne na wyłudzenia podatkowe.

Jak działają kody GTU w praktyce?

Zrozumienie funkcjonowania kodów GTU w codziennej działalności gospodarczej jest kluczowe dla przedsiębiorców objętych obowiązkiem raportowania w strukturze JPK_V7. Choć sama koncepcja oznaczeń może wydawać się prosta, jej praktyczna implementacja niesie ze sobą wiele istotnych wymagań. Kody GTU stosuje się wyłącznie do ewidencji sprzedaży, nie dotyczą one ewidencji zakupów.

Zastosowanie kodów w plikach JPK_V7

Kody GTU są obowiązkowym elementem:

1. Ewidencji sprzedaży w pliku JPK_V7 – od 1 października 2020 r. podatnicy VAT mają obowiązek oznaczania transakcji sprzedaży odpowiednimi kodami GTU w części ewidencyjnej pliku JPK_V7M lub JPK_V7K. Oznaczenia te dotyczą wyłącznie sprzedaży i służą identyfikacji określonych grup towarów i usług.

2. Faktur ustrukturyzowanych przesyłanych do KSeF – od 1 września 2023 r. obowiązuje nowa struktura faktury elektronicznej FA(2) dla Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). W tej strukturze przewidziano możliwość uwzględnienia kodów GTU, co pozwala na ich automatyczne przetwarzanie i analizę przez system. Kody GTU występują w ewidencji sprzedaży JPK_V7 (czyli nowym formacie deklaracji VAT, który łączy część deklaracyjną z częścią ewidencyjną) oraz – od struktury FA(2) – w fakturach ustrukturyzowanych przesyłanych do KSeF.

Oznacza to, że przedsiębiorca, przygotowując plik JPK_V7 do wysyłki, musi uwzględnić przypisanie kodu GTU do każdej sprzedaży, która spełnia kryteria jednej z 13 kategorii. To rozwiązanie pozwala organom podatkowym szybciej identyfikować ryzykowne transakcje i przeciwdziałać wyłudzeniom podatkowym.

Obowiązek dla czynnych płatników podatku VAT

Obowiązek stosowania kodów GTU spoczywa na wszystkich czynnych podatnikach VAT w Polsce, którzy dokonują sprzedaży towarów lub usług zakwalifikowanych do którejś z 13 kategorii GTU. Przepis ten wszedł w życie 1 października 2020 roku i obejmuje wszystkie transakcje zrealizowane po tej dacie. Rozporządzenia Ministerstwa Finansów jednoznacznie wskazują, które towary i usługi podlegają obowiązkowi oznaczenia GTU.

Co z fakturami? – obowiązki i wyjątki

Choć kody GTU są obowiązkowe w strukturze pliku JPK_V7, nie istnieje wymóg umieszczania ich bezpośrednio na fakturach sprzedaży. To rozwiązanie przyjęto w celu uproszczenia dokumentacji przekazywanej klientom oraz zmniejszenia formalności w obiegu dokumentów handlowych. Obowiązek klasyfikacji GTU pozostaje więc wyłącznie po stronie przedsiębiorcy i jest realizowany na etapie raportowania danych do urzędu skarbowego. Dzięki temu faktury mogą zachować standardowy wygląd, a jednocześnie spełniać wymagania ewidencyjne.

Terminy i harmonogram wdrożenia

System kodów GTU wszedł w życie z dniem 1 października 2020 roku. Oznacza to, że pierwsze pliki JPK_V7 zawierające kody GTU dotyczyły sprzedaży dokonanej w październiku i zostały złożone po raz pierwszy w listopadzie 2020 r. W zależności od przyjętej metody rozliczania VAT, podatnicy są zobowiązani do składania jednej z dwóch struktur pliku: JPK_V7M (dla rozliczeń miesięcznych) lub JPK_V7K (dla rozliczeń kwartalnych).

Dla podatników rozliczających się miesięcznie, termin składania pliku JPK_V7M przypada na 25. dzień miesiąca następującego po miesiącu rozliczeniowym. Z kolei podatnicy rozliczający się kwartalnie przesyłają plik JPK_V7K, w którym część ewidencyjna składana jest co miesiąc, natomiast część deklaracyjna – do 25. dnia miesiąca następującego po zakończonym kwartale.

Prawidłowa organizacja procesu ewidencyjno-sprawozdawczego wymaga więc uwzględnienia wybranego trybu rozliczeń VAT oraz dotrzymania właściwych terminów.

Struktura pliku JPK_V7 a kody GTU

Zrozumienie budowy jednolitego pliku kontrolnego jest kluczowe dla prawidłowego stosowania kodów GTU. Składa się on z dwóch głównych części: deklaracyjnej i ewidencyjnej. Ułatwia łączenie informacji o rozliczeniach VAT z danymi dotyczącymi poszczególnych transakcji.

Część ewidencyjna i deklaracyjna – podział obowiązków

Część ewidencyjna JPK_V7 zawiera szczegółowe dane o każdej zarejestrowanej transakcji, zarówno sprzedaży, jak i zakupów. Obejmuje takie informacje jak numery faktur, daty sprzedaży, dane kontrahentów, kwoty netto i brutto, stawki VAT oraz – co istotne – oznaczenia GTU, jeśli mają zastosowanie. To właśnie na podstawie tych danych fiskus może przeprowadzać zaawansowaną analizę porównawczą i wykrywać potencjalne nieprawidłowości.

Z kolei część deklaracyjna JPK_V7 służy do syntetycznego ujęcia danych z ewidencji i obliczenia kwot podatku należnego i naliczonego, które będą podstawą rozliczenia miesięcznego lub kwartalnego.

Obie części są ze sobą ściśle powiązane, a ich integracja w jednym pliku umożliwia automatyzację kontroli i zmniejsza ryzyko błędów lub niespójności w raportowaniu.

Zmiany w stosunku do VAT-7 i JPK_VAT

Plik JPK_V7 zastąpił dotychczasowe deklaracje VAT-7 i pliki JPK_VAT, które były wcześniej składane oddzielnie. W nowej strukturze wszystkie dane dotyczące rozliczeń VAT znajdują się w jednym pliku, co oznacza uproszczenie procesu raportowania dla podatników i jednocześnie zwiększenie efektywności kontroli skarbowej.

Wprowadzenie obowiązkowych oznaczeń GTU w części ewidencyjnej było istotną nowością, która pozwala na szybką identyfikację transakcji wysokiego ryzyka oraz bardziej precyzyjne profilowanie podatników. To rozwiązanie znacząco zmieniło sposób pracy działów księgowych, zmuszając je do większej precyzji i systematyczności w prowadzeniu dokumentacji.

Kategorie GTU – podział towarów i usług

Nie wszystkie branże muszą stosować kody GTU – tylko te, które faktycznie realizują sprzedaż objętą obowiązkiem. Branże objęte GTU to sektory, w których często występują nadużycia podatkowe. Należą do nich m.in. handel paliwami, alkoholami, elektroniką, usługi budowlane i prawnicze.

GTU_01 – dostawa napojów alkoholowych

Oznaczenie GTU_01 obejmuje wyłącznie dostawy:

• napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2%,

• piwa,

• napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%,

Towary te muszą być sklasyfikowane w grupowaniach CN od 2203 do 2208, co obejmuje m. in: piwo, wino, wódki, likiery i inne napoje spirytusowe.

Kodu GTU_01 nie stosuje się do:

• napojów bezalkoholowych,

• sprzedaży detalicznej realizowanej przez sklepy, które nie prowadzą ewidencji w JPK_VAT (np. zwolnieni z VAT),

• sprzedaży usług gastronomicznych, nawet jeśli w ich ramach serwowany jest alkohol – w takim przypadku nie mamy do czynienia z dostawą towaru, lecz z usługą (np. PKWiU 56.10).

Przykład: Faktura za sprzedaż 120 butelek wina (CN 2204), wystawiona przez hurtownię alkoholi dla sklepu detalicznego, podlega oznaczeniu GTU_01.

GTU_02 – dostawa towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy VAT, które obecnie podlegają obowiązkowemu MPP (dawniej reverse charge)

Oznaczenie GTU_02 obejmuje:

• dostawę towarów wskazanych w art. 103 ust. 5aa ustawy o VAT, czyli towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT, podlegających szczególnemu nadzorowi fiskalnemu i dawniej objętych odwrotnym obciążeniem.

Dotyczy m. in. takich grup towarowych jak:

• niektóre wyroby stalowe i metale (np. blachy, pręty, miedź),

• telefony komórkowe, konsole, laptopy, notebooki,

• złom i odpady z metali,

• paliwa i oleje opałowe.

Warunkiem stosowania GTU_02 jest:

• klasyfikacja towaru w odpowiedniej pozycji załącznika nr 15,

• dokonanie dostawy (czyli nie obejmuje np. najmu, dzierżawy sprzętu).

Kodu GTU_02 nie stosuje się do:

• usług, nawet jeśli dotyczą np. montażu stalowych konstrukcji,

• sprzedaży detalicznej towarów z załącznika nr 15, jeśli nie jest objęta obowiązkiem oznaczenia na gruncie JPK_VAT (np. małe firmy z kasą rejestrującą i sprzedażą osobom fizycznym),

• towarów z innych załączników niż nr 15.

Przykład: Sprzedaż 500 kg prętów stalowych (CN 7214), których sprzedaż znajduje się w poz. 28 załącznika nr 15, dokumentowana fakturą VAT, powinna zostać oznaczona kodem GTU_02.

GTU_03 – dostawa olejów opałowych i smarowych

Oznaczenie GTU_03 obejmuje wyłącznie dostawy następujących towarów objętych obowiązkiem zgłoszenia:

• oleje opałowe (np. CN 2710 19 71 do 2710 19 83),

• oleje smarowe (CN 2710 20 90),

• preparaty smarowe (CN 3403, z wyłączeniem smarów plastycznych),

• pozostałe oleje ropopochodne (CN 2710 19 87 do 2710 19 99),

• z wyłączeniem smarów plastycznych zaliczonych do CN 2710 19 99.

Towary te muszą być zaklasyfikowane dokładnie według wskazanych kodów CN.

Kodu GTU_03 nie stosuje się do:

• sprzedaży olejów spożywczych (np. rzepakowy, słonecznikowy),

• dostaw olejów smarowych lub opałowych, które są jedynie elementem usługi (np. napełnianie olejem w ramach przeglądu serwisowego),

• świadczenia usług transportowych lub montażowych, nawet jeśli dotyczą przewozu/wymiany tych towarów.

Przykład: Faktura za dostawę 1000 litrów oleju opałowego klasyfikowanego w CN 2710 19 83 powinna być oznaczona jako GTU_03.

GTU_04 – dostawa wyrobów tytoniowych i pokrewnych

Oznaczenie GTU_04 obejmuje wyłącznie dostawy:

• wyrobów tytoniowych,

• suszu tytoniowego,

• płynu do papierosów elektronicznych,

• wyrobów nowatorskich,

w rozumieniu ustawy o podatku akcyzowym.

GTU_04 dotyczy więc towarów objętych szczególnym nadzorem akcyzowym, takich jak:

• papierosy, cygara, tytoń do palenia (np. CN 2402, 2403),

• susz tytoniowy objęty definicją z ustawy akcyzowej (również jeśli nieprzetworzony),

• liquidy z nikotyną do e-papierosów,

• tzw. nowatorskie wyroby tytoniowe (np. IQOS).

Kodu GTU_04 nie stosuje się do:

• akcesoriów do e-papierosów (np. ładowarek, ustników),

• urządzeń elektronicznych (np. samych e-papierosów),

• wyrobów z konopi, jeśli nie są sklasyfikowane jako wyroby tytoniowe.

Przykład: Sprzedaż 500 paczek papierosów (CN 2402) do hurtowni za pomocą faktury podlega oznaczeniu GTU_04.

GTU_05 – dostawa odpadów

Oznaczenie GTU_05 dotyczy wyłącznie odpadów wymienionych w poz. 79–91 załącznika nr 15 do ustawy o VAT, m.in:

• złomu metali nieszlachetnych (np. aluminium, żelazo, stal),

• zużytych akumulatorów i baterii,

• zużytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych,

• odpadów tworzyw sztucznych, gumy, szkła, papieru,

• przepracowanych olejów, smarów, filtrów.

W praktyce chodzi o towary z grup CN 3825, 3915, 4004, 7001, 7112, 8507, 8548 itp.

Kodu GTU_05 nie stosuje się do:

• odpadów, które nie są wymienione w załączniku nr 15 (np. bioodpady, odpady medyczne),

• usług odbioru i zagospodarowania odpadów, jeśli faktura dotyczy tylko usługi, a nie dostawy towaru (np. „odbiór odpadów komunalnych”),

• sprzedaży surowców wtórnych po przetworzeniu (jeśli nie mieszczą się w kodach CN z załącznika).

Przykład: Faktura za sprzedaż 5 ton złomu stalowego (CN 7204), którego kod znajduje się w poz. 83 załącznika nr 15, wymaga oznaczenia GTU_05.

GTU_06 – dostawa urządzeń elektronicznych i wybranych materiałów

Oznaczenie GTU_06 obejmuje wyłącznie towary wymienione w poz. 7, 8, 9, 59–63, 65, 66, 69 i 94–96 załącznika nr 15 do ustawy o VAT, w tym:

• telefony komórkowe (smartfony) – poz. 7,

• konsole do gier, laptopy, tablety – poz. 8,

• dyski twarde, procesory, pamięci RAM – poz. 59–63,

• tonery i tusze do drukarek – poz. 65,

• drukarki, skanery – poz. 66,

• aparaty fotograficzne cyfrowe – poz. 69,

• folia stretch (rozciągliwa) – poz. 9. - jeśli spełnia kryteria klasyfikacyjne wskazane w poz. 9 załącznika nr 15 do ustawy o VAT.

Towary te muszą odpowiadać odpowiednim kodom CN i PKWiU, np. CN 8471, 8517, 8528, PKWiU 26.20, 26.30, 26.40.

Kodu GTU_06 nie stosuje się do:

• sprzedaży usług serwisowych lub montażowych (np. instalacja sprzętu IT),

• sprzedaży wyposażenia biurowego, które nie znajduje się w załączniku nr 15 (np. krzesła, biurka),

• urządzeń RTV ogólnego przeznaczenia (chyba że znajdują się w wykazie poz. 7–96 zał. nr 15).

Przykład: Faktura dokumentująca sprzedaż 10 sztuk laptopów (CN 8471, poz. 8 zał. nr 15) dla dystrybutora sprzętu biurowego powinna być oznaczona GTU_06.

GTU_07 – dostawa pojazdów oraz części do nich

Oznaczenie GTU_07 obejmuje wyłącznie dostawy:

• pojazdów zaklasyfikowanych w kodach CN od 8701 do 8708, w tym:

  • ciągników (8701),

  • pojazdów silnikowych (8702–8704),

  • pojazdów specjalnych (8705),

  • nadwozi i podwozi (8706),

  • części i akcesoriów (8708).

Zakres GTU_07 obejmuje m.in. samochody osobowe, dostawcze, ciężarowe, autobusy, a także części jak hamulce, zderzaki, układy wydechowe itp.

Kodu GTU_07 nie stosuje się do:

• usług serwisowych, naprawczych lub diagnostycznych – nawet jeśli dotyczą pojazdów,

• sprzedaży wyposażenia dodatkowego (np. foteliki, GPS) nieujętego w CN 8701–8708,

• sprzedaży pojazdów na rzecz osób fizycznych dokumentowanej paragonem bez faktury – jeśli nie ujmuje się jej w strukturze JPK_VAT.

Przykład: Sprzedaż samochodu ciężarowego CN 8704 udokumentowana fakturą VAT dla firmy logistycznej podlega oznaczeniu GTU_07.

GTU_08 – dostawa metali szlachetnych i nieszlachetnych

Oznaczenie GTU_08 dotyczy dostaw:

• metali szlachetnych oraz nieszlachetnych, wyłącznie tych wymienionych w:

  • poz. 1 i 1a załącznika nr 12 do ustawy o VAT, oraz

  • poz. 12–25, 33–40, 45, 46, 56 i 78 załącznika nr 15 do ustawy o VAT.

Są to m.in.:

• złoto inwestycyjne, nieobrobione srebro i platyna (poz. 1, 1a zał. 12),

• złom metali kolorowych,

• miedź, aluminium, ołów,

• niektóre stopy metali w formie półproduktów,

• cynk i cyna.

Kodu GTU_08 nie stosuje się do:

• biżuterii, zegarków i innych wyrobów jubilerskich (nawet z metali szlachetnych),

• metali niewymienionych w wyżej wskazanych pozycjach załączników (np. nikiel, tytan),

• usług obróbki lub przetwarzania metali.

Przykład: Faktura dokumentująca sprzedaż prętów z aluminium pierwotnego (CN 7604, poz. 14 zał. 15) dla producenta okien aluminiowych wymaga oznaczenia GTU_08.

GTU_09 – dostawa produktów leczniczych i wyrobów medycznych

Oznaczenie GTU_09 obejmuje:

• produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne, które podlegają obowiązkowi zgłoszenia, o którym mowa w art. 37av ust. 1 ustawy Prawo farmaceutyczne.

Są to towary ujęte w specjalnym wykazie monitorowania, tzw. obowiązek zgłoszenia do ZSMOPL, np.:

• leki na receptę i OTC,

• preparaty dla niemowląt i osób chorych (dieta specjalistyczna),

• sprzęt medyczny (np. glukometry, testy diagnostyczne, paski testowe), jeśli objęty zgłoszeniem.

Kodu GTU_09 nie stosuje się do:

• kosmetyków, suplementów diety, produktów OTC nieobjętych zgłoszeniem,

• produktów farmaceutycznych sprzedawanych osobom fizycznym, niepodlegających raportowaniu ZSMOPL,

• usług medycznych (np. konsultacje, zabiegi, teleporady).

Warunkiem użycia GTU_09 jest objęcie towaru obowiązkiem zgłoszenia zgodnie z art. 37av ust. 1 ustawy Prawo farmaceutyczne.

Przykład: Faktura za dostawę 200 opakowań leku przeciwcukrzycowego objętego zgłoszeniem ZSMOPL dla hurtowni farmaceutycznej powinna zostać oznaczona GTU_09.

GTU_10 – Dostawa nieruchomości: budynków, budowli, gruntów

Oznaczenie GTU_10 obejmuje:

• dostawy budynków, budowli i gruntów oraz ich części i udziałów,

• zbycie praw majątkowych związanych z nieruchomościami – zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT.

Chodzi o:

• sprzedaż lokali mieszkalnych i użytkowych,

• zbycie gruntów (zarówno zabudowanych, jak i niezabudowanych),

• dostawę hal, magazynów, budowli technicznych,

• sprzedaż udziałów w nieruchomości lub prawa własności.

Kodu GTU_10 nie stosuje się do:

• usług najmu, dzierżawy, leasingu nieruchomości (są to usługi, nie dostawy),

• usług budowlanych i wykończeniowych,

• sprzedaży „udziałów w spółce”, nawet jeśli spółka posiada nieruchomości.

Przykład: Sprzedaż działki budowlanej o powierzchni 0,5 ha (wraz z VAT) firmie deweloperskiej podlega oznaczeniu GTU_10.

GTU_11 – przenoszenie uprawnień do emisji CO₂

Oznaczenie GTU_11 dotyczy wyłącznie:

• świadczenia usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, zgodnie z ustawą z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

Chodzi o transakcje m.in. na:

• uprawnienia EUA (EU Allowance),

• uprawnienia CER, ERU,

• inne prawa zbywalne przydzielane uczestnikom systemu EU ETS.

Kodu GTU_11 nie stosuje się do:

• handlu innymi instrumentami finansowymi (akcje, obligacje, certyfikaty),

• usług doradztwa klimatycznego, sporządzania raportów środowiskowych,

• działań CSR związanych z redukcją emisji, które nie polegają na formalnym przeniesieniu uprawnień.

Przykład: Spółka energetyczna sprzedaje innemu podmiotowi 1000 EUA w ramach systemu EU ETS – faktura za tę transakcję podlega oznaczeniu GTU_11.

GTU_12 – usługi niematerialne

Oznaczenie GTU_12 obejmuje wyłącznie świadczenie usług niematerialnych z określonych grup PKWiU, w tym m.in:

• doradztwo prawne, podatkowe, zarządcze, np. PKWiU 69.20.3, 70.22.1x,

• usługi marketingowe i reklamowe (PKWiU 73.1),

• usługi badania rynku i opinii publicznej (PKWiU 73.2),

• usługi informatyczne i zarządcze (PKWiU 62.02.x, 62.03),

• usługi rachunkowości i audytu (PKWiU 69.20.1, 69.20.2),

• badania naukowe, edukacja pozaszkolna (PKWiU 72, 85.5).

Warunkiem jest, by usługa była sklasyfikowana w jednym z dokładnie wymienionych kodów PKWiU.

Kodu GTU_12 nie stosuje się do:

• usług budowlanych, transportowych, medycznych, hotelowych,

• usług niematerialnych spoza listy (np. usługi brokerskie, pośrednictwa handlowego, które nie mają odpowiedniego kodu PKWiU),

• usług doradczych dokumentowanych dowodami zbiorczymi RO lub WEW.

Przykład: Biuro rachunkowe wystawia fakturę za obsługę księgową i doradztwo podatkowe (PKWiU 69.20.1, 69.20.3) – faktura powinna być oznaczona GTU_12.

GTU_13 – usługi transportowe i magazynowe

Oznaczenie GTU_13 obejmuje wyłącznie:

• usługi transportu towarów sklasyfikowane według PKWiU 49.4,

• usługi magazynowania i przechowywania towarów – PKWiU 52.1.

Są to usługi fizycznego przemieszczania lub składowania towarów.

Kodu GTU_13 nie stosuje się do:

• transportu pasażerskiego (np. PKWiU 49.3),

• najem powierzchni magazynowej bez usług przechowywania (gdy brak odpowiedzialności za towar),

• usług spedycyjnych polegających wyłącznie na organizacji transportu (bez fizycznego przewozu),

• usług przeładunkowych, jeśli nie stanowią integralnej części usługi transportowej lub magazynowej.

Przykład: Faktura za wykonanie usługi transportu drogowego ładunku paletowego (PKWiU 49.41.1) przez firmę przewozową – oznaczenie GTU_13.

Przypisywanie oznaczeń GTU do faktur i pozycji towarowych

Oznaczenia GTU przypisuje się do poszczególnych pozycji w ewidencji sprzedaży w pliku JPK_V7, a nie do całej faktury. W praktyce, jeżeli na jednym dokumencie występują towary/usługi z różnych grup GTU, podatnik może – i powinien – zastosować kilka kodów GTU, aby każda kategoria była właściwie oddzielona. W sytuacji, gdy żadna pozycja na fakturze nie należy do kategorii objętej GTU, pole GTU w pliku JPK_V7 może pozostać puste, bez ryzyka popełnienia błędu raportowego.

Wyzwania i błędy przy stosowaniu GTU

Pomimo że system GTU miał uprościć kontrolę transakcji i zwiększyć przejrzystość podatkową, jego praktyczne zastosowanie nie jest wolne od komplikacji. Wiele firm boryka się z niejednoznacznymi opisami kategorii, problemami z prawidłową klasyfikacją i ryzykiem pomyłek, które mogą skutkować konsekwencjami podatkowymi.

Trudności w klasyfikacji – co zgłaszają przedsiębiorcy

Firmy mają problemy z interpretacją, które produkty i usługi należą do danego GTU. Różnorodność branż, dynamicznie zmieniająca się oferta handlowa oraz niejednoznaczne opisy w kategoriach powodują liczne wątpliwości. Przykładowo, przedsiębiorcy oferujący kompleksowe usługi (np. szkolenia z materiałami drukowanymi lub wsparcie techniczne wraz z licencją na oprogramowanie) często nie wiedzą, czy powinni stosować GTU_12, czy inne lub czy w ogóle pozostawić pole puste. W takich przypadkach pomocne mogą być interpretacje indywidualne, jednak ich uzyskanie wymaga czasu i nakładów.

Błędy w przypisywaniu kodów – konsekwencje podatkowe

Nieprawidłowe przypisanie kodu może prowadzić do sankcji, korekt deklaracji lub kontroli skarbowych. Organy podatkowe traktują kody GTU jako wskaźnik ryzyka – błędna klasyfikacja może być odczytana jako brak staranności lub próba zaniżenia zobowiązań podatkowych.

Przykład: firma sprzedająca smartfony, które powinny być oznaczone GTU_06, raportuje je bez kodu – może to skutkować wezwaniem do wyjaśnień lub korekty pliku JPK_V7. Dlatego kluczowe jest stosowanie aktualnych interpretacji MF oraz dokumentowanie przyjętej klasyfikacji w polityce rachunkowości.

Czy brak kodu zawsze jest błędem?

Jeśli transakcja nie kwalifikuje się do żadnej z 13 kategorii GTU, podatnik może zostawić pole puste bez ryzyka błędu. Ważne jednak, by decyzja ta była uzasadniona i udokumentowana, np. w formie wewnętrznej notatki lub konsultacji z doradcą podatkowym.

Przykład: firma zajmująca się doradztwem zawodowym, nieobjętym kodem GTU_13, nie ma obowiązku oznaczania sprzedaży – pole GTU może pozostać puste bez konsekwencji podatkowych.

Wsparcie dla przedsiębiorców i systemy ułatwiające stosowanie kodów GTU

W obliczu licznych trudności związanych z interpretacją oraz prawidłowym stosowaniem kodów GTU wielu przedsiębiorców szuka narzędzi i źródeł, które ułatwią im spełnienie obowiązków raportowych. Na szczęście rynek dostarcza rozwiązań, które nie tylko upraszczają procesy ewidencyjne, ale też wspierają w bieżącym śledzeniu zmian prawnych i interpretacyjnych.

Rola oprogramowania (fillup, wfirma.pl, enova365)

Systemy księgowe i ERP oferują funkcje automatycznego przypisywania GTU na podstawie wcześniej skonfigurowanych reguł i kategorii produktów. Pozwalają użytkownikom powiązać konkretne towary i usługi z odpowiednimi kodami GTU już na etapie wystawiania faktury lub rejestrowania dokumentu sprzedaży. Dzięki temu przedsiębiorcy ograniczają ryzyko błędów formalnych, przyspieszają proces ewidencji i zapewniają zgodność z aktualnymi wymogami prawa podatkowego.

Gdzie szukać interpretacji – źródła i poradniki

Pomocne są blogi eksperckie, które regularnie publikują analizy, interpretacje i praktyczne przykłady stosowania GTU. Oficjalne strony Ministerstwa Finansów, w tym serwis podatki.gov.pl, oferują dostęp do objaśnień podatkowych oraz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania. Również portale branżowe, takie jak Rzeczpospolita czy Money.pl, udostępniają informacje o zmianach przepisów oraz opinie ekspertów. Warto też śledzić aktualne interpretacje indywidualne publikowane przez Krajową Informację Skarbową (KIS).

Korzyści i ryzyka związane z GTU

Wprowadzenie obowiązku stosowania kodów GTU wzbudza zarówno pozytywne reakcje, jak i obawy wśród przedsiębiorców. System ten niesie ze sobą konkretne korzyści dla państwa, ale też nowe obowiązki i wyzwania po stronie firm.

Plusy dla państwa – uszczelnienie systemu VAT

GTU poprawiają kontrolę nad ryzykownymi sektorami i pozwalają szybciej wykrywać nieprawidłowości. Ułatwiają też automatyczną analizę danych i wychwytywanie schematów podejrzanych transakcji, co przyspiesza reakcję urzędów skarbowych. Narzędzie to wspiera walkę z luką VAT oraz zwiększa skuteczność działań kontrolnych, zwłaszcza w branżach szczególnie narażonych na wyłudzenia.

Minus dla firm – większe obowiązki ewidencyjne

Przedsiębiorcy muszą ponosić dodatkowe koszty na oprogramowanie, szkolenia i analizy klasyfikacyjne. Wdrożenie odpowiednich systemów ERP oraz zrozumienie zawiłości GTU wymagają czasu, zasobów i kompetencji, których często brakuje w mniejszych firmach. Dla wielu przedsiębiorców oznacza to konieczność zatrudnienia dodatkowego personelu lub korzystania z usług zewnętrznych doradców podatkowych.

Czy GTU zwiększają transparentność rynku?

Zdecydowanie tak, jednak efektywność zależy od jakości wdrożenia i wsparcia technicznego dla firm. Im lepsze narzędzia i bardziej zrozumiałe wytyczne, tym większa szansa na jednolite i poprawne raportowanie. Transparentność sprzyja uczciwej konkurencji oraz ułatwia organom skarbowym typowanie firm do kontroli w sposób bardziej obiektywny i przewidywalny.

Podsumowanie i rekomendacje

Obowiązek stosowania kodów GTU dotyczy wszystkich czynnych podatników VAT, którzy sprzedają towary lub świadczą usługi należące do określonych kategorii. Aby poprawnie spełnić wymagania sprawozdawcze, niezbędne jest przygotowanie listy kontrolnej GTU, bieżące weryfikowanie przypisanych kodów oraz monitorowanie zmian przepisów i interpretacji. Najpewniejszym źródłem informacji są strony rządowe, takie jak podatki.gov.pl, oraz profesjonalne portale księgowe i blogi branżowe, które publikują aktualne analizy oraz przykłady zastosowania przepisów w praktyce.