Jak obliczyć podatek dochodowy?

O konieczności płacenia podatków stanowi art. 84. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalonej 2 kwietnia 1997 roku: „Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie”. Z kolei zgodnie z Ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa obowiązek podatkowy to wynikająca z odpowiednich ustaw „nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach” (art. 4.). Podatek jest więc publicznoprawnym, nieodpłatnym, przymusowym oraz bezzwrotnym świadczeniem pieniężnym, przekazywanym na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, który wynika z ustawy podatkowej (art. 6.). Podatnikiem jest natomiast osoba fizyczna, prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która podlega wskazanemu ustawą obowiązkowi podatkowemu (art. 7.).

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 84. Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Art. 217. Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

Kwestie związane z podatkiem dochodowym reguluje zaś szerzej Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ustawa dotyczy opodatkowania dochodów osób fizycznych, z wyłączeniem m.in. przychodów pochodzących z działalności rolniczej i z gospodarki leśnej, przychodów, które podlegają przepisom o podatku od spadków i darowizn, czy przychodów wynikających z podziału majątku wspólnego małżonków ze względu na ustanie lub ograniczenie małżeńskiej wspólności majątkowej (art. 2.).

Kogo dotyczy podatek dochodowy?

Zgodnie z ustawą: „Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy)” (art. 3.). Miejsce zamieszkania w Polsce jest tutaj rozumiane jako centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek życiowych interesów) albo bytność przez więcej niż 183 dni w roku. Ponadto ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób, które osiągają dochody (przychody) na terytorium RP, jednak nie posiadają w Polsce swojego miejsca zamieszkania.

Które dochody należy rozliczać?

Pośród osiąganych dochodów (przychodów), które powinny być rozliczone, ustawa wskazuje w szczególności zarobki wynikające:

• ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej orz spółdzielczego stosunku pracy wykonywanych w Polsce, niezależnie od miejsca wypłaty pensji,
• z działalności, która jest wykonywana osobiście w Polsce, niezależnie od miejsca wypłaty pensji,
• z działalności gospodarczej, która jest prowadzona w Polsce, także w ramach zagranicznego zakładu,
• z nieruchomości lub praw do nieruchomości położonej w Polsce, ze zbycia jej w całości, części lub zbycia praw do niej,
• z papierów wartościowych i pochodnych instrumentów finansowych, które nie są papierami wartościowymi, a które są dopuszczone do publicznego obrotu w Polsce w ramach regulowanego rynku giełdowego, ze zbycia tych papierów lub instrumentów i realizacji wynikających z nich praw,
• z tytułu przeniesienia własności udziałów (akcji) w spółce, praw i obowiązków w spółce, która nie jest osobą prawną, lub tytułów uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym (lub instytucjach wspólnego inwestowania), w których 50% i więcej wartości aktywów, w sposób bezpośredni lub pośredni, związanych jest z nieruchomościami lub prawami do nieruchomości położonych w Polsce,
• z tytułu należności regulowanych (także tych, które są stawiane do dyspozycji, wypłacane lub potrącane przez osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej, mające miejsce zamieszkania, siedzibę albo zarząd w Polsce, niezależnie od miejsca zawierania umowy i wykonywania świadczenia).

Ponadto jako źródła przychodów ustawa wymienia (art. 10.): stosunek służbowy, stosunek pracy (w tym spółdzielczy), członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej (lub innej zajmującej się produkcją rolną), prace nakładczą, emeryturę albo rentę; działalność wykonywaną osobiście; pozarolniczą działalność gospodarczą; działy specjalne produkcji rolnej; najem, podnajem, dzierżawę, poddzierżawę i inne podobne umowy; kapitały pieniężne i prawa majątkowe; odpłatne zbycie nieruchomości, ich części i udziałów, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, wieczystego prawa użytkowania gruntów, innych rzeczy; działalność prowadzoną przez zagraniczną spółkę kontrolowaną; inne źródła.

Jak obliczyć podatek dochodowy?

Wysokość podatku dochodowego, który należy uiścić, jest ściśle związana z osiąganymi w ciągu roku dochodami. Obliczanie podatku dochodowego należy więc rozpocząć od wyliczenia jego podstawy – dochodu, czyli przychodu, od którego odjąć trzeba koszty jego uzyskania.

Jeżeli uzyskana kwota jest niższa niż 8000 zł, podatek nie zostaje odprowadzony – to tzw. kwota wolna od podatku, która nie powoduje obowiązku jego zapłaty. Została ona podniesiona w 2017 roku – od 2009 roku do 2016 roku wynosiła 3 091 zł. Warto jednak wiedzieć, że osiąganie dochodów poniżej tego progu nie zwalnia z obowiązku złożenia rocznego zeznania podatkowego.

Gdy podstawą obliczenia podatku jest z kolei kwota, która nie przewyższa 85 528 zł, podatek wynosi 18%. Jeśli podstawa jest większa od tej sumy – podatek wynosi 32%. Jak wyliczyć podatek dochodowy w tym drugim przypadku? Przekroczenie pierwszego progu podatkowego nie jest równoznaczne z tym, że całość dochodów opodatkowana jest w wysokości 32%. Druga stawka stosowana jest jedynie wobec nadwyżki, która wystąpiła ponad kwotą 85 528 zł – podatek wynosi więc 15 395,04 zł oraz 32% od nadwyżki.

W obu tych przypadkach odliczyć należy kwotę zmniejszającą podatek:

• 1360 zł, jeśli podstawa nie przekracza kwoty 8000 zł,
• 1360 zł pomniejszone o wynik działania 834,88 zł x (podstawa – 8000 zł) / 5000 zł, jeśli podstawa jest wyższa niż 8000 zł, ale niższa niż 13 000 zł,
• 525,12 zł, jeśli podstawa jest wyższa niż 13000 zł, ale niższa niż 85 528 zł,
• 525,12 zł pomniejszone o wynik działania 525,12 zł x (podstawa – 85 528 zł) / 41 472 zł, jeśli podstawa jest wyższa niż 85 528 zł, ale niższa niż 127 000 zł.

Obliczając wysokość podatku, warto pamiętać o ulgach podatkowych, czyli przewidzianych przepisami prawa podatkowego zwolnieniach, odliczeniach, obniżkach lub zmniejszeniach, których stosowanie skutkuje obniżeniem podstawy opodatkowania albo wysokości podatku. Możliwe jest m.in. odliczenie od dochodu wysokości zapłaconych lub pobranych składek ZUS, ulgi na leki, sprzęt rehabilitacyjny, darowizn czy ulgi na Internet. Od podatku można również odliczyć składki zdrowotne, ulgę prorodzinną (na dzieci) oraz ulgę abolicyjną (za pracę za granicą).