Odpowiedzialność materialna pracownika – rodzaje i wysokość

Odpowiedzialność materialna pracownika – rodzaje

Najważniejsze informacje dotyczące odpowiedzialności materialnej pracownika można znaleźć w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeksu pracy. Określa ona prawa i obowiązki pracodawcy oraz osoby zatrudnionej, zasady egzekwowania niewykonania swoich zadań przez pracownika czy też reguły ustalania odszkodowania na rzecz zatrudniającego. Wśród tych informacji można znaleźć również podział odpowiedzialności materialnej pracownika na dwa rodzaje. Pierwsza z nich dotyczy szkody wyrządzonej pracodawcy. W tym przypadku pracodawca jest zobowiązany udowodnić, że powstałe okoliczności są wynikiem działania danego pracownika. Kodeks pracy nie wyklucza również sytuacji wyrządzenia szkody przez kilka osób zatrudnionych. Jednak wtedy odpowiadają oni za szkodę w równej mierze lub proporcjonalnie do podjętych – lub nie – działań.

Natomiast drugi rodzaj odpowiedzialności materialnej pracownika dotyczy powierzonego mu mienia. Jeśli do obowiązków pracownika należy dostarczenie własności pracodawcy z powrotem lub rozliczenia się z dokonanych transakcji, wówczas warto mieć świadomość zapisów znajdujących się w rozdziale II działu piątego Kodeksu pracy. Taka wiedza przyda się zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy. Kiedy osoba zatrudniona może zostać pociągnięta do odpowiedzialności? Jakie obowiązki ciążą na pracodawcy?

Kiedy pracownik odpowiada materialnie za szkodę wyrządzoną pracodawcy?

Zatrudniając się w nowym miejscu pracy, pracownik musi zostać poinformowany o czekających go zadaniach. Kiedy kandydat na dane stanowisko świadomy swoich obowiązków zdecyduje się na podpisanie umowy o pracę, przyjmuje na siebie odpowiedzialność za swoje działania lub ich brak. Oznacza to, że według ustawy Kodeksu pracy (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141) pracownik, który zaniechał wykonania swoich zadań czy też podjął działania niewłaściwie, w sposób nienależyty, czego efektem była szkoda wyrządzona pracodawcy, ponosi odpowiedzialność materialną. Jednak warto zaznaczyć, że dotyczy to wyłącznie rzeczywistej straty pracodawcy, która była normalną konsekwencją działań pracownika lub ich braku. W przypadku kiedy do powstania szkody przyczynił się zwierzchnik czy inna osoba, wówczas zwalnia się zatrudnionego z odpowiedzialności w zakresie wykonywanych przez nich działań. Ponosi on konsekwencje wyłącznie swoich działań.

Wyjątkiem są sytuacje, kiedy za poniesioną przez pracodawcę szkodą stoją działania kilku pracowników i nie jest możliwe ustalenie stopnia winy każdego z nich. W takim przypadku odpowiadają oni w równych częściach. Dodatkowo zwierzchnik może oczekiwać naprawienia szkody przez zatrudnionego pod jednym warunkiem. Musi wykazać okoliczności uzasadniające winę pracownika, a także wysokość poniesionej szkody.

Kiedy pracownik NIE odpowiada materialnie za szkodę wyrządzoną pracodawcy?

Pracownik nie zostanie pociągnięty do odpowiedzialności, jeżeli szkoda powstała w związku z działalnością pracodawcy. Może się również zdarzyć, że jego działania doprowadziły do poniesienia szkody, ale jednocześnie mieściły się w granicach dopuszczalnego ryzyka, a co za tym idzie wina nie leży po stronie pracownika. Warto wspomnieć również o sytuacjach, kiedy podczas wykonywania obowiązków pracowniczych poszkodowana zostanie osoba trzecia. W takich przypadkach odpowiedzialność spada na pracodawcę. Natomiast pracownik jest zobowiązany do naprawienia swojej szkody wobec zwierzchnika.

Odpowiedzialność materialna za powierzone pracownikowi mienie

Odpowiedzialność pracownika nie zawsze kończy się na szkodzie wyrządzonej pracodawcy. Zdarza się, że do obowiązków zatrudnionego należy zwrot lub rozliczenie się dóbr materialnych powierzonych mu przez pracodawcę, a także w niektórych przypadkach przez osobę trzecią. Przedmioty te podzielone są na dwie grupy. Pierwsza z nich to pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności. Natomiast do drugiej zalicza się nie tylko narzędzia, instrumenty oraz podobne, ale również środki ochrony indywidualnej, odzież czy obuwie robotnicze. Warto jednak zaznaczyć, że jakiekolwiek dobra materialne, które zostały powierzone pracownikowi w ramach jego obowiązków, podlegają odpowiedzialności finansowej równej szkodzie powstałej w tym przedmiocie.

Pracownik ma szansę uniknąć odpowiedzialności finansowej za powierzone mienie, jeśli szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych lub wskutek niedopilnowania odpowiednich zabezpieczeń przez pracodawcę.

Na jakiej podstawie odpowiedzialność pracownika za mienie?

Zdarza się również, że mienie zostało powierzone kilku pracownikom, a co za tym idzie ponoszą oni za jego szkodę odpowiedzialność wspólną. Może być ona wyegzekwowana na podstawie umowy o współodpowiedzialności materialnej, która została sporządzona oraz podpisana wcześniej przez pracodawcę i pracowników. Tak jak w przypadku odpowiedzialności za szkodę, odpowiadają oni w równych częściach lub proporcjonalnie do stopnia poniesionej winy. Warto wspomnieć, że osoby indywidualne również mogą zostać poproszone o podpisanie dodatkowego dokumentu. Może nim być zarówno specjalne oświadczenie, jak i umowa potwierdzająca odpowiedzialność pracownika.

Wzór dokumentu "odpowiedzialność materialna pracownika" można ją znaleźć z łatwością na tematycznych stronach internetowych. W zależności od prowadzonej działalności, zapisach w umowie zatrudnienia oraz stanowiska, na jakim zatrudniony jest pracownik, należy wybrać odpowiednie pismo.

Odpowiedzialność finansowa pracownika – odszkodowanie

Według Kodeksu pracy, pracodawca ma prawo oczekiwać od pracownika wypłaty odszkodowania. Odpowiedzialność finansowa pracownika ustalana jest w wysokości wyrządzonej krzywdy. Jednak nie może ono stanowić dowolnej kwoty, a jej maksymalny limit to równowartość trzymiesięcznego wynagrodzenia otrzymywanego w dniu pojawienia się szkody. Wyjątkiem są sytuacje, kiedy dochodzi do zawarcia ugody. W takim przypadku wysokość odszkodowania może zostać obniżona po uwzględnieniu wszystkich okoliczności, stopnia winy, a także stosunku do swoich obowiązków. Zdarza się, że odszkodowanie jest obniżane na podstawie powyższych przesłanek przez sąd pracy. Dotyczy to również sytuacji, kiedy obowiązuje ugoda sądowa. Jeśli pracownik nie wywiąże się z zobowiązania, sąd pracy może nadać sprawie klauzuli wykonalności na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.