12-godzinny równoważny system pracy – jak go wdrożyć?

Równoważny system pracy – co na ten temat mówi Kodeks pracy?

Informacje o równoważnym systemie czasu pracy zostały scharakteryzowane w art. 135 § 1 Kodeksu pracy. Pracodawca w zależności od rodzaju pracy lub jej organizacji może wdrożyć w prowadzonym przez siebie przedsiębiorstwie równoważny system czasu pracy. W tym miejscu należy dodać, że taka sytuacja może mieć miejsce w okresie rozliczeniowym, który nie przekracza miesiąca. Najczęściej równoważny system pracy jest wdrażany w branżach, do których należy handel, rolnictwo, hotelarstwo, gastronomia, ochrona czy żegluga. Równie często występuje w zakładowych strażach pożarnych, stacjach benzynowych, zakładach kosmetycznych i fryzjerskich, a także w zakładowych służbach ratowniczych. System ten umożliwia wydłużenie standardowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin — oczywiście podczas jednomiesięcznego okresu rozliczeniowego.

Wydłużenie okresu rozliczeniowego oraz dobowego wymiaru czasu pracy może mieć miejsce w przypadku:

• pracy związanej z dozorem urządzeń lub polegającej na częściowym pozostawaniu w pogotowiu do pracy — w tej sytuacji możliwe jest wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do maksymalnie 16 godzin (okres rozliczeniowy nie może przekraczać jednego miesiąca);
• pracy uzależnionej od warunków atmosferycznych lub pory roku — w takiej sytuacji dopuszcza się wydłużenie okresu rozliczeniowego do 4 miesięcy;
• pracowników zakładowych służb ratowniczych oraz zakładowych straży pożarnych — możliwe jest wydłużenie dobowego czasu pracy do maksymalnie 24 godzin w okresie rozliczeniowym, który nie przekracza jednego miesiąca;
• pracy polegającej na ochronie osób lub pilnowaniu mienia — w tej sytuacji również jest możliwe przedłużenie dobowego czasu pracy do maksymalnie 24 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym jednego miesiąca.

Wymiar czasu pracy może wynieść maksymalnie 8 godzin w przypadku:

• ciężarnych pracownic;
• pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, u których stwierdzono przekroczone najwyższego dopuszczalnego stężenia bądź natężenia czynników, które szkodzą ich zdrowiu;
• pracowników opiekujących się dzieckiem, które nie ukończyło 4. roku życia.

12-godzinny system pracy a urlop — co na ten temat mówi Kodeks pracy? To pytanie zadaje sobie wiele zatrudnionych. Pracownik, którego wymiar urlopu w ciągu roku wynosi 26 dni, po przeliczeniu otrzymuje go 208 godzin. Natomiast przy 20 dniach wolnych w ciągu roku będzie to 160 godzin. Jeśli pracownik w danym dniu miał więc pracować 12 godzin, to od 208 godzin należy odjąć 20 godzin. W efekcie — pracownik może wykorzystać jeszcze 196 godzin urlopu.

System 4-brygadowy 12 godzinny – jak sporządzić grafik

Należy pamiętać, że przykładowy grafik pracy w systemie równoważnym powinien być bardzo szczegółowy. W trakcie jego tworzenia pracodawca nie może zapomnieć o kilku istotnych czynnikach z punktu widzenia jego pracownika. Pracodawca musi pamiętać, że osobie zatrudnionej w jego przedsiębiorstwie przysługuje przynajmniej tyle samo godzin odpoczynku, ile wynosi liczba przepracowanych przez niego godzin. W przypadku braku wydłużenia dobowego wymiaru godzin pracownikowi przysługuje co najmniej 11 godzin odpoczynku. Jeśli zatrudniony ma pracować przez 5 dni w tygodniu po 12 godzin, pracodawca musi uwzględnić mniejszą liczbę godzin w kolejnych tygodniach.

Pracownik, który pracuje w systemie równoważnym, ma prawo do 35-godzinnego ciągłego odpoczynku w tygodniu, który nie może być przerwany. Pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia swojemu pracownikowi odpowiedniej liczby dni wolnych w danym okresie rozliczeniowym. Liczba ta musi wynieść taką samą liczbę świąt, niedziel, a także dni wolnych od pracy w pięciodniowym tygodniu pracy, który przypada na konkretny okres. W przypadku samodzielnego tworzenia grafików warto posłużyć się narzędziami dostępnymi w Internecie, które z pewnością usprawnią cały proces.

Tworząc grafik pracy zmianowej 12-godzinnej, należy postępować według poniższych punktów:

1. Podziel zespół na brygady — przydziel do poszczególnych grup odpowiednich specjalistów. Otrzymane brygady możesz nazwać numerami I, II, III lub 1, 2, 3. Pamiętaj, aby w danej grupie znalazła się większa liczba pracowników niż ich niezbędne minimum. Taka sytuacja sprawdza się w przypadku nagłej choroby jednego z zatrudnionych, urlopu, czy dni wolnych.
2. Stwórz sekwencję zmian — dostosuj ją do systemu czasu pracy oraz okresu rozliczeniowego. Oprócz tego dopasuj sekwencję pracy w brygadach tak, aby każdy z pracowników pracował wymaganą liczbę godzin, a także miał zapewniony odpoczynek dobowy oraz tygodniowy. Najczęściej jest tak, że liczba zmian do dyspozycji jest mniejsza niż liczba zmian do obsadzenia. Przykładowo — w jednym z miesięcy do obsadzenia było 31 (dni) x 2 (zmiany) = 93 zmiany. Jednak liczba dni pracujących wyniosła 21 dni, co oznacza, że do dyspozycji pracodawcy zostaje 21 (dni roboczych) x 4 (brygady) = 84 zmiany. W tej sytuacji jedynym rozsądnym wyjściem było udzielenie pracownikom dodatkowych dni wolnych w różnych dniach.
3. Pamiętaj o odpoczynku — każdy z pracowników ma prawo do 35-godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu tygodnia. Odpoczynek można skrócić w przypadku przejścia osoby zatrudnionej na inną zmianę w ramach utworzonej sekwencji. Oprócz tego w ciągu doby pracownikowi przysługuje 11-godzinny odpoczynek.
4. Sprawdź, czy każdemu pracownikowi przysługuje co 4 wolna niedziela — jest to wymóg zapisany w Kodeksie pracy
5. Pamiętaj o planie urlopowym — pracownicy specjalizujący się w tej samej dziedzinie powinni mieć urlopy w innych dniach. Inaczej będzie w przypadku firm, które mogą wstrzymać produkcję i w tym czasie zaproponować urlop wszystkich pracownikom.
6. Zwróć uwagę na zatrudnienie osób z ograniczeniami — rodzice dzieci do lat 4, a także osoby mające orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym i umiarkowanym nie mogą pracować w nocy oraz podejmować pracy w nadgodzinach.
7. Podaj pracownikom grafiki przynajmniej 7 dni przed rozpoczęciem przez nich pracy — najkorzystniejszym rozwiązaniem będzie przesłanie takich grafików, chociażby za pomocą poczty internetowej.

Ile godzin przerwy należy się pracownikowi po 12 godzinach pracy?

Pracodawca w każdej dobie jest zobowiązany do zapewnienia pracownikowi przynajmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku — tak wynika z art. 132 § 1 Kodeksu pracy. Od tego przepisu istnieją jednak pewne wyjątki. 11-godzinny nieprzerwany odpoczynek nie dotyczy pracowników, którzy biorą udział w akcji ratowniczej mającej na celu ochronę zdrowia lub życia, a także pracowników, którzy zajmują się ochroną środowiska, mienia czy też usuwają awarię. Przepis ten nie dotyczy również pracowników, którzy w imieniu pracodawcy zarządzają zakładem pracy. Wymienionym wcześniej osobom w okresie rozliczeniowym przysługuje równoważny okres odpoczynku — zgodnie z art. 132 § 3 Kodeksu pracy. Przepisy nie podają jednak dokładnych informacji, z których wynikałoby, w jaki sposób pracodawcy mają udzielać takiego odpoczynku swoim pracownikom.

Należy jednak wspomnieć, że Kodeks pracy reguluje pewne kwestie związane z odpoczynkiem pracowników w systemie równoważnym. Osoby pracujące przy dozorze urządzeń, które pozostają w częściowym pogotowiu do pracy, muszą wiedzieć, że czas ich pracy może zostać przedłużony do maksymalnie 16 godzin w ciągu doby. W tego typu wymiarach pracy przydaje się rejestracja czasu pracy. Pracownikom tym przysługuje odpoczynek w wymiarze takiej liczbie godzin, jaką przepracowali (art. 136 § 2 Kodeksu pracy). Inaczej będzie w przypadku pracowników zakładowych służb ratowniczych, zakładowych straży pożarnych oraz tych ochraniających osoby lub pilnujących mienie. U pracowników tych dopuszcza się bowiem przedłużenie dobowego czasu pracy do maksymalnie 24 godzin. Przysługuje im odpoczynek, który odpowiada przynajmniej liczbie przepracowanych przez nich godzin. Osobom pracującym w ruchu ciągłym pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia 11-godzinnego odpoczynku dobowego oraz 35-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego, przy czym odpoczynek ten musi obejmować przynajmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.

Równoważny system pracy ma swoich zwolenników oraz przeciwników. Mimo tego funkcjonuje już od lat. Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy powinni wiedzieć nieco więcej na jego temat. Pierwsi z nich będą układać grafiki zgodne z Kodeksem pracy, natomiast drudzy zwrócą uwagę na to, czy faktycznie otrzymują regulowaną liczbę wolnych godzin.