Ochrona przedemerytalna pracowników: kto może z niej skorzystać?

Dotyczy ona osób, które wiek emerytalny osiągną nie później niż za 4 lata. Według prawa wiek emerytalny dla kobiet wynosi 60 lat, a dla mężczyzn 65 – tym samym kobiety chronione są od 56 roku życia, mężczyźni zaś od 61 roku życia. Warunkiem jest jednak odpowiedni okres zatrudnienia na umowie o pracę, dający prawo do emerytury.

Zmiany w ochronie przedemerytalnej

W ostatnich latach zapisy ustawy dotyczącej emerytur zmieniały się parokrotnie. Do końca 2012 r. wiek emerytalny wynosił 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, jednak ustawą z dnia 11 maja 2012 r. ówczesny rząd zmienił zapis dotyczący emerytur i rent z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 637). Wiek emerytalny został wówczas wydłużony i zrównany dla kobiet i mężczyzn do 67 roku życia. Ustawa obowiązywała od dnia 1 stycznia 2013 r., zmiany natomiast były wprowadzane stopniowo, według zasady wzrostu wieku emerytalnego o miesiąc co kwartał oraz równoległe przesuwanie się wieku przedemerytalnego. Osoby, które w momencie wejścia w życie ustawy obowiązywał już okres ochronny przed emeryturą, a które w dniu jej wejścia w życie pozostawały w stosunku pracy, zostały objęte wydłużonym okresem ochronnym do momentu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego. Tym samym w ich wypadku wiek przedemerytalny został zmieniony.

Następnie 1 października 2017 r. w życie weszły kolejne zmiany w ochronie przedemerytalnej, które przywróciły poprzedni wiek emerytalny: 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Warto mieć na uwadze, że ochrona przedemerytalna pracowników nie obowiązuje w przypadku ogłoszenia upadłości i likwidacji zakładu pracy. Nie dotyczy również tych osób, które uzyskały prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz zatrudnionych, którzy pobierają jednocześnie emeryturę.

Okres ochronny przed emeryturą nie dotyczy pracowników, którym co prawda brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku przedemerytalnego, lecz którzy po osiągnięciu wieku emerytalnego nie uzyskają prawda do emerytury, tzn. np. nie mają przepracowanej odpowiedniej ilości lat.

Wcześniejsza emerytura i inne wyjątki

Według przepisów ustawy istnieją szczególne sytuacje uprawniające do przejścia na wcześniejszą emeryturę. Dotyczą one m.in. zawodów, które wymagają dużej sprawności fizycznej oraz psychicznej, a które z wiekiem ulegają pogorszeniu. W przypadku tak uprzywilejowanych zawodów również zachowuje się czteroletni okres ochronny przed emeryturą. Tabela aktualnych zawodów objętych możliwością przejścia na wcześniejszą emeryturą dostępna jest na stronach rządowych.

Pracodawca, zwalniając pracownika, musi doręczyć mu wypowiedzenie umowy o pracę. W przypadku ochrony przedemerytalnej to właśnie moment jego doręczenia decyduje o możliwości zwolnienia. Jeśli pracownik otrzyma wypowiedzenie tuż przed rozpoczęciem okresu ochronnego przed emeryturą, a samo zwolnienie nastąpi już w trakcie jego trwania, to zwolnienie nadal jest możliwe. Okres ochronny przed emeryturą kończy się wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracownika, ale i w tej sytuacji, aby wypowiedzenie było skuteczne, musi zostać doręczone po wygaśnięciu okresu ochronnego, czyli osiągnięciu przez pracownika 65 roku życia, a w przypadku pracownicy 60 lat.

Szczególny wyjątkiem według ustawy są również spółdzielnie, które mogą rozwiązać umowę o pracę z członkiem spółdzielni w czasie trwania jego członkostwa tylko w przypadku konieczności gospodarczej, dyktującej zmniejszenie zatrudnienia.

Co powinniśmy wiedzieć o okresie chronionym jako pracodawcy?

Chyba wszyscy pracownicy wiedzą o zakazie zwolnienia w okresie ochronnym. Należy jednak pamiętać, że w tym czasie pracodawca nie może również dokonywać żadnych zmian w umowie dotyczących wysokości wynagrodzenia lub warunków pracy. Niestety nieuczciwi pracodawcy, próbując pozbyć się pracownika, stosują nieuczciwe sposoby, takie jak np. zmniejszenie pensji na tyle, by podwładny sam zrezygnował z pracy. Jest to bezprawne działanie, choć i w tym wypadku ustawa przewiduje wyjątki. Pracodawca może wypowiedzieć warunki pracy i wynagrodzenia, gdy wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących wszystkich pracowników zatrudnionych u danym zakładzie pracy lub grupy pracowników, do której należy pracownik objęty ochroną przedemerytalną. Może to też nastąpić w sytuacji, gdy dana osoba straciła całkowitą zdolność do wykonywania dotychczasowej pracy (potwierdzoną orzeczeniem lekarskim) lub (nie ze swojej winy) uprawnienia niezbędne do wykonywania dotychczasowych zadań.

Oczywiście obostrzenia te dotyczą zmian na niekorzyść pracownika, natomiast zmiana warunków pracy i wynagrodzenia na jego korzyść jest zawsze dopuszczalna.