Depresja – jakie warunki pracy przysługują pracownikowi w związku z chorobą?

Każdy rodzaj pracy, niezależnie od tego, czy mówimy o zajęciach fizycznych, czy umysłowych, wymaga od danej osoby zarówno dobrej formy fizycznej, jak i zdrowia psychicznego. Nie od dziś wiadomo, że obie te płaszczyzny muszą iść ze sobą w parze, dzięki czemu zatrudniony wykonuje swoje obowiązki z wysoką wydajnością. Nie ma jednak co kryć, że coraz powszechniejszym zjawiskiem jest depresja w pracy, dlatego warto zastanowić się nad tym, jakie uprawnienia przysługują pracownikowi, który zmaga się z tą chorobą i jakich objawów nie można lekceważyć. Depresja a praca - co należy na ten temat wiedzieć?

Depresja to choroba, która dotyka coraz więcej osób. Szacuje się, że tylko w Polsce cierpi na nią ok. 1,5 miliona ludzi. Sytuację tę pogorszyła pandemia, która spowodowała, że nawet 1/3 naszych rodaków zauważyła u siebie pierwsze objawy depresji. Z kolei według WHO w najbliższych latach depresja stanie się najczęściej spotykaną na świecie chorobą. Dlatego też w poniższym artykule wyjaśniamy, co to jest depresja oraz jak z nią walczyć. Przeczytaj i dowiedz się, czy praca może być powodem depresji oraz, czy można zwolnić pracownika z depresją.

Co to jest depresja?

Depresja to grupa zaburzeń psychicznych, która prowadzi do zaburzeń nastroju. Choroba ta jest najczęściej powodem nieprawidłowej regulacji nastroju, w związku z czym osoby chore na depresję zmagają się z wciąż utrzymującym się uczuciem smutku, drażliwością, skłonnością do wybuchów, a nawet myślami samobójczymi.

Depresja może dopaść każdego, a z racji tego, że jest to podstępna choroba, która rozwija się nawet latami, a nieleczona prowadzi do daleko idących konsekwencji, warto dowiedzieć się o niej jak najwięcej. Szczególnie jeśli funkcjonuje się w trudnym środowisku pracy, gdzie w grę wchodzi długotrwały stres, jak i wypalenie zawodowe. Pierwsze objawy depresji nie zawsze są wystarczająco mocnym sygnałem, aby dana osoba zauważyła problem i zadbała o swoje zdrowie psychiczne. Z tego powodu niejednokrotnie rozwój depresji jest niezauważalny, a gdy w końcu rozpozna się tę chorobę, jest ona na tyle zaawansowana, że wymaga interwencji lekarza psychiatry, odpowiedniej diagnozy i podjęcia leczenia.

Nieleczona depresja – objawy

Na depresję choruje coraz więcej osób, ale warto zaznaczyć, że nie pojawia się ona nagle i bez powodu. Kluczowe jest to, aby w porę rozpoznać objawy depresji oraz podjąć decyzję o leczeniu. Uświadomienie sobie problemu jest dla wielu osób najważniejszym krokiem na drodze do wyleczenia. Sprawdźmy, jakie są jeszcze objawy depresji.

Do głównych objawów depresji zalicza się:

Obniżony nastrój;
Łatwość do popadania w gniew;
Brak energii;
Uczucie stałego przemęczenia;
Anhedonia, czyli utrata zainteresowań lub odczuwania przyjemności;
Spadek poczucia własnej wartości;
Odczuwanie wyrzutów sumienia lub poczucie winy;
Myśli samobójcze;
Zaburzenia koncentracji;
Nadmierne pobudzenie lub spowolnienie ruchowe;
Zaburzenia snu;
Zaburzenia łaknienia;
Uczucie stałego lęku;
Wahania nastrojów;
Brak popędu seksualnego.

Depresja – przyczyny

Za najczęstsze przyczyny powstawania depresji uważa się m.in.:

Czynniki biologiczne:

genetyczne – depresja jest uważana za chorobę dziedziczną;
zaburzenia neurotransmisji – np. serotoniny i dopaminy;
hormonalne – nadmiar produkcji kortyzolu, czyli hormonu stresu;
strukturalne – wynikające z nieprawidłowej wielkość struktur mózgu;
zaburzenia w zakresie odpowiedzi zapalnej.

Psychologiczne:

typ osobowości – u osób z zaburzeniami osobowości;
zdolność radzenia sobie ze stresem – u osób, które lepiej radzą sobie ze stresem, istnieje mniejsze ryzyko depresji;
traumatyczne wydarzenia – depresja jako następstwo traumatycznych przeżyć z dzieciństwa;

Społeczne:

samotność;
brak wsparcia;
niski status społeczny.

Jak więc widzimy, przyczyny depresji mogą być związane zarówno z wydarzeniami dotyczącymi naszego życia prywatnego, ale i zawodowego. Można stwierdzić nawet, że jedno nie wyklucza drugiego, a wręcz przeciwnie - problemy w pracy wpływają na stres na płaszczyźnie osobistej i odwrotnie. Taki długo utrzymujący się stan rzeczy powoduje zaburzenia psychiczne, w tym rozwój depresji, która jest niejako sygnałem ostrzegawczym, że coś jest nie tak.

Depresja – leczenie

Leczenie depresji zwykle odbywa się w gabinecie psychiatrycznym lub w przychodni, jednak u pacjentów z nasilonymi myślami samobójczymi może powstać potrzeba kontynuowania leczenia w warunkach szpitalnych. Leczenie depresji dostępnymi jest skuteczne i odbywa się zwykle za pomocą psychoterapii, która jest połączona z farmakoterapią. Najczęściej mówimy tutaj z długim, wieloetapowym leczeniem, które musi odbywać się pod pełną kontrolą specjalistów. Zadbanie o kondycję psychiczną jest jednak kluczowe, jeśli chcemy poprawnie funkcjonować na różnych płaszczyznach naszego życia.

Depresja – jak pomóc?

Osoba z depresją potrzebuje wsparcia bliskich. Musi ona również czuć się przekonana, że nieważne, co by się z nią działo, a zawsze będzie miała kogoś u swojego boku. Pomoc takiej osobie polega również na nakłonieniu chorego do tego, by udał się on do lekarza lub terapeuty. W wypadku odbywania przez niego farmakoterapii należy natomiast przypilnować, by chory zażywał leki. Bardzo przydatna okazuje się również aktywność fizyczna, która nie pozwoli osobie z depresją pogrążyć się w marazmie.

Jeśli w grę wchodzi depresja w pracy, niezbędne jest otrzymanie wsparcia ze strony współpracowników. Stany depresyjne mogą pogłębiać się m.in. w sytuacji, gdy pracownik ma poczucie niedocenienia czy też ze strony przełożonych spotyka go krytyka za wykonywaną pracę. Jest więc niezwykle istotne, aby miejsce pracy było przyjazne dla osób, które walczą z tą chorobą, co pozwoli im szybciej i łatwiej wygrać tę batalię.

Depresja w pracy - czym się objawia? Jak rozpoznać pracownika z depresją?

Jednym z najczęściej spotykanych zjawisk w ostatnim czasie jest wypalenie zawodowe, a także brak poczucia bezpieczeństwa jeśli chodzi o kwestie finansowe, ale nie tylko. Tego typu przypadki bardzo często są początkiem zaburzeń psychicznych, w tym właśnie depresji. Na depresję chorują pracownika każdego możliwego szczebla, w tym nie tylko ci, którzy dopiero zaczynają pracę w danej firmie, ale także kierownicy, dyrektorzy, prezesi. Każdy powinien więc zwrócić uwagę na swoje zdrowie psychiczne, w tym na objawy, które mogą świadczyć o jakichkolwiek zaburzeniach.

Depresja w pracy może przybrać różną postać, szczególnie w obecnych czasach, w okresie i po pandemii, kiedy to ogromną rolę odgrywała praca zdalna. To z kolei prowadziło do poczucia odosobnienia i trudności w odnalezieniu się w nowej rzeczywistości. Pracownik z depresją niejednokrotnie musi robić sobie krótkie przerwy, aby wrócić na właściwe tory, a jeśli jego stan się pogorszy, ma on na tyle duże trudności w pracy, że konieczne jest wzięcie L4 na depresje. Jest to wówczas dobra okazja, aby podjąć się zadania, które polega na próbie wyjścia z choroby.

Depresja a zdolność do pracy – jak wpływa?

Kwestia tego, jak wygląda depresja a zdolność do pracy u osoby, która się z nią zmaga, jest bardzo wrażliwym tematem – zarówno wśród pracodawców, jak i pracowników. Dlatego też wielu pracodawców dokładnie przygląda się pod tym kątem aktom osobowym osób, które przyjmują na etat. Nie da się bowiem ukryć, że depresja negatywnie wpływa na ich zdolność do pracy. Z badań CIOP-PIB wynika, że jest ona znacznie niższa niż u osób z innymi problemami zdrowotnymi. Jest to spowodowane m.in. obniżoną produktywnością, a czasami nawet i niechęcią do pracy.

Niechęć do pracy a depresja

Depresja to choroba, która znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Jak się bowiem okazuje, nie tylko skutecznie obniża ona zdolność do pracy, co przekłada się nie tylko na ilość nieobecności w pracy, ale i odbija się na zaangażowaniu pracownika. Choroba ta powoduje obniżenie koncentracji, o czym pisaliśmy już m.in. w artykule "10 cech charakteru, które wskazują na to, że musisz nad sobą popracować, zanim rozpoczniesz etat". Co więcej, im bardziej zaawansowana depresja doskwiera pracownikowi, tym więcej wniosków urlopowych spływa do pracodawcy. Jest tak, ponieważ depresja może być spowodowana środowiskiem, w jakim pracownik się znajduje. Czasem jest ono na tyle stresujące, że odbija się ono na zdrowiu psychicznym pracowników.

Stres w pracy a depresja – przyczyny

Nie da się nie zauważyć, że stres w pracy a depresja mają ze sobą wiele wspólnego. Zeszłoroczne badania State of Mental Health in America ujawniły, że w latach 2019-2020 liczba osób zmagających się z depresją w Stanach zwiększyła się o niemalże 17 milionów ludzi. W stosunku do poprzednich alt to prawie 60% więcej. Zdaniem Bureau of Labor Statistics główną przyczyną tego wzrostu jest tryb życia, jaki panuje w Stanach Zjednoczonych. Na pracę Amerykanie przeznaczają tygodniowo ok. 8,5 h, a dodatkowo do 5,5 h w weekendy. Długi czas pracy oraz często zdarzający się mobbing w miejscu pracy sprawiają, że wiele osób popada w depresję z powodu etatu. Praca w niesprzyjających, często bardzo stresujących warunkach sprawia, że stan psychiczny pracowników się pogarsza. Z raportów WHO wynika, że negatywne środowisko pracy może prowadzić do:

Problemów ze zdrowiem – psychicznym i fizycznym;
Spadkiem produktywności w pracy;
Nieobecnością w pracy;
Sięgania po nałogi – w tym alkoholu i papierosów.

Z kolei najczęstszymi przyczynami depresji związanej z pracą są:

Zła atmosfera w pracy;
Lekceważenie przez szefa,
Zastraszanie;
Mobbing;
Zbyt wysokie wymagania;
Zbyt duża presja;
Brak wsparcia;
Niskie wynagrodzenie;
Zbyt duża liczba godzin spędzonych w pracy;
Dyskryminacja;
Zagrożenie utratą stanowiska;
Brak perspektyw rozwoju;
Monotonnością zadań;
Brak bezpieczeństwa.

Depresja w pracy może być także skutkiem wykonywania zawodu, który nie pokrywa się z zainteresowaniami danej osoby.

Zwolnienie lekarskie z powodu przemęczenia i depresji - co mówią przepisy

Depresja zwolnienie lekarskie - czy taki scenariusz jest możliwy, a jeśli tak, to na co zwrócić szczególną uwagę? W przypadku wypalenia zawodowego czy depresji, lekarz psychiatra ma możliwość zwolnienia. Jeśli mamy do czynienia z utrzymywaniem się objawów choroby, specjalista może wydłużyć okres zwolnienia, ale oczywiście w granicach przewidzianych przez przepisy polskiego prawa. Leczenie psychiatryczne a praca - nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby zatrudniony wykonywał powierzone mu obowiązki, nawet jeśli objawy nie ustępują. Naturalnie, jest to możliwe tylko wtedy, gdy nie ma on trudności, które uniemożliwiałyby wykonywanie pracy na podobnym poziomie, jak wcześniej. Wszelkiego typu niechęć do czegokolwiek, trudności z koncentracją, pamięcią, rezygnacja z podejmowania nowych wyzwań itp. mogą świadczyć o tym, że pracownik powinien zadbać o zdrowie i dopiero wówczas kontynuować pracę. Ma to szczególne znaczenie jeśli chodzi o stanowiska, gdzie trzeba być w pełni dyspozycyjnym, panować nad emocjami i kontrolować sytuację. Tymczasem, depresja w pracy wpływa nie tylko na zmniejszenie efektywności w miejscu pracy czy niepodejmowanie nowych wyzwań, ale też odbija się na sprawności fizycznej pracownika. W skrajnych przypadkach nie może on mieć siły na wykonanie danego zadania, co może wpłynąć na kontakt z klientami czy na konflikty w środowisku pracy.

Depresja a zwolnienie z pracy – czy można się odwołać?

Jak zatem wygląda kwestia zatrudnienia osób z depresją? Jak istotne w miejscu pracy jest zdrowie psychiczne każdego z zatrudnionych? Nie ulega wątpliwościom, że z punktu widzenia pracodawcy, taki pracownik może być dość sporym obciążeniem. Brak zaangażowania u pracownika wpływa na obniżenie efektywności jego pracy. Czy jednak jest to podstawą ku zwolnieniu takiej osoby?

Depresja a zwolnienie z pracy

Pracodawca w każdej chwili ma prawo do zwolnienia pracownika. Należy jednak zaznaczyć, że powodem wypowiedzenia umowy nie może być depresja. Może nim za to być spadek jakości wykonywanych obowiązków, który jest efektem tej choroby. Zgodnie z Kodeksem pracy (art. 229), obowiązkowi poddania się okresowym badaniom lekarskim podlega każdy pracownik. Bez posiadania aktualnego orzeczenia lekarskiego, które potwierdzi brak przeciwwskazań do wykonywania swoich obowiązków, pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania swojej pracy. Tym samym pracodawca musi jednak pamiętać o tym, że zgodnie z Kodeksem pracy (art. 183a) pracodawca nie może nikogo dyskryminować w miejscu pracy – nawet ze względu na depresję. Jeżeli jednak pracownik zaniedbuje swoje obowiązki – jego przełożony zawsze może wypowiedzieć mu umowę o pracę w trybie ustawowym na mocy Kodeksu pracy (art. 36). Pracownik może się jednak odwołać od tej decyzji. Oczywiście, jeżeli uważa, że zwolnienie z pracy zostało dokonane z naruszeniem prawa. Wówczas sprawa trafia do sądu i to on rozstrzygnie, kto ma rację. Ważnym aspektem całego postępowania może być właśnie zdrowie psychiczne pracownika, w tym depresja w pracy, która jest powodem niższej wydajności.

Depresja pracownika - podsumowanie i wnioski końcowe

Depresja to bardzo poważna choroba, która nieleczona może doprowadzić do tragicznych skutków. Rozpoznanie objawów to pierwszy krok do wyleczenia, ale nic nie wydarzy się od razu. Stany depresyjne, szczególnie jeśli rozpatrujemy je w kontekście wykonywanej pracy, mogą prowadzić nawet do podjęcia przez pracownika decyzji o zwolnieniu. Rezygnacja z pracy z powodu stresu nie jest już dla nikogo zaskoczeniem. Stres przed pracą, brak chęci do pracy, depresja przez pracę - wszystko to otacza nas każdego dnia i nigdy nie możemy być pewni tego, że choroba, z którą mierzy się któryś z naszych znajomych, w przyszłości nie dotknie również nas samych. Dlatego już dziś warto zadbać o zdrowie psychiczne i reagować nawet na pozornie błahe sygnały, które mogą świadczyć o tym, że tracimy kontrolę nad naszą głową.