Krótszy czas pracy dla osób z dziećmi – jak to wygląda?

Łączenie kariery z rodzicielstwem nie należy do najprostszych zadań. Na szczęście, w Kodeksie Pracy znajdują się takie udogodnienia dla pracujących, które sprawiają, że wyzwanie to staje się łatwiejsze. Urlop wychowawczy czy urlop ojcowski to tylko niektóre z praw przysługujących rodzicom. Na czym polegają te rozwiązania?

Urlop okolicznościowy urodzenie dziecka – komu się należy?

Narodziny dziecka to niezwykle ważna chwila w życiu obojga rodziców. To właśnie dlatego ważne jest, by jego przyjściu na świat towarzyszył także ojciec. Czy zgodnie z prawem przysługują mu w takiej sytuacji jakieś uprawnienia? Tak, odpowiednie rozwiązanie zawarto w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 15 maja 1996 roku – są to 2 wolne dni dla pracownika z tytułu narodzin dziecka. Wydarzenie to nie jest jedyną przesłanką do uzyskania prawa, jakim jest urlop okolicznościowy – urodzenie dziecka to jedna z takich sytuacji, ale może być to także np. ślub pracownika, zgon rodzica itd.

Dobrą informację dla pracownika stanowi zapewne także fakt, że dni te są w 100% płatne, zatem obecność przy narodzinach potomka nie doprowadzi do uszczuplenia portfelu pracownika. Należy jednak przy tym koniecznie pamiętać, że pracownikowi nie przysługuje żaden ekwiwalent pieniężny w przypadku niewykorzystania urlopu.

Aby uzyskać 2 dni wolne, nie jest konieczne przedstawianie dokumentów ze szpitala itd. Wystarczy złożenie pracodawcy pisemnego oświadczenia z prośbą o udzielenie dnia wolnego w danym terminie. Pracodawca dysponuje jednak prawem do zweryfikowania stanu faktycznego np. przez żądanie aktu urodzenia itd., aczkolwiek taka sytuacja zdarza się raczej rzadko i może być oznaką braku zaufania kadry menedżerskiej do podwładnych.

Co ważne, urlop okolicznościowy z tytułu urodzenia dziecka nie przysługuje jego matce – w jej przypadku dni te są zaliczane do urlopu macierzyńskiego.

Urlop macierzyński i urlop wychowawczy – jak długo trwają?

Kwestie związane z przyznawaniem urlopu macierzyńskiego reguluje artykuł 180 Kodeksu. W przypadku jednego dziecka płatny w 100% okres urlopu macierzyńskiego to 20 tygodni. Wymiar urlopu macierzyńskiego wzrasta wraz z liczbą urodzonych dzieci i może wynosić 37 tygodni. Kiedy przysługuje urlop macierzyński? Można z niego skorzystać już nawet w okresie 6 tygodni przed planowanym porodem. Po urlopie macierzyńskim matce dziecka przysługuje także urlop rodzicielski w podstawowym wymiarze wynoszącym 32 tygodnie.

Jeśli chodzi o kwestię: opiekun prawny dziecka a urlop macierzyński, to z urlopu na prawach urlopu macierzyńskiego mogą skorzystać także osoby, które wychowują dziecko w charakterze rodziny zastępczej.

Innym rodzajem urlopu jest urlop wychowawczy przysługujący rodzicowi zatrudnionemu na umowę o pracę przez okres min. 6 miesięcy. Jako jedyny w porównaniu z innymi uprawnieniami, urlop wychowawczy jest bezpłatny. Maksymalny wymiar urlopu wychowawczego to 36 miesięcy (można go wykorzystać max. w 5 częściach).

Matka karmiąca w pracy – jakie benefity przysługują?

Na przydatne udogodnienia może liczyć również pracująca matka, która posiada dziecko wymagające karmienia piersią. Jakie rozwiązania dla niej przewiduje obecnie obowiązujące prawo?

Uprawnienia, jakie posiada matka karmiąca w pracy, zostały zawarte w artykule 187 Kodeksu pracy. Zgodnie ze znajdującymi się tam zapisami, każda mama, która karmi piersią jedno dziecko i pracuje w wymiarze większym niż 6 godzin danego dnia, uzyskuje prawo do dwóch 30-minutowych przerw (jeśli pracownica posiada więcej niż jedno dziecko, czas przysługujących jej przerw zostaje wydłużony do 45 minut). Co ciekawe, dwie przysługujące przerwy można łączyć w jedną dłuższą. Oznacza to, że karmiąca matka z co najmniej dwojgiem dzieci może danego dnia wyjść z pracy wcześniej o 60 lub nawet 90 minut wcześniej (lub przyjść później). Jeśli w firmie znajduje się ustronne, dyskretne miejsce, można ten czas wykorzystać na odciągnięcie pokarmu z piersi.

Ponadto, jedna przerwa w półgodzinnym wymiarze przysługuje matce, która pracuje nie dłużej niż 6 godzin, lecz więcej niż 4 godziny dziennie (analogicznie, jeśli posiada ona więcej niż 1 dziecko, maksymalny czas 1 przerwy także wynosi 45 minut).

Niestety, ustawodawca nie przewidział dodatkowych przerw dla młodych mam, które pracują w wymiarze pracy wynoszącym nie więcej niż 4 godziny w danym dniu, niezależnie od tego, ile dzieci wychowuje dana pracownica.

Urlop ojcowski i inne udogodnienia dla ojców

Także młodzi ojcowie mogą według Kodeksu pracy liczyć na pewne benefity w związku z narodzinami dziecka. Jednym z nich jest urlop ojcowski.

Urlop ojcowski przysługuje przez okres nie dłuższy niż 14 dni kalendarzowych, przy czym nie trzeba wykorzystywać go od razu w pełnym wymiarze. Możliwe jest podzielenie urlopu na 2 okresy wynoszące po 7 dni kalendarzowych każdy. Młodzi ojcowie powinni przy tym pamiętać o jednym istotnym warunku – należy skorzystać z przysługującego urlopu ojcowskiego przed ukończeniem przez dziecko drugiego roku życia. W przeciwnym wypadku urlop ojcowski przepada, a rodzic nie może liczyć na żaden ekwiwalent z tego tytułu. Co ważne, z urlopu ojcowskiego można korzystać niezależnie od tego, czy matka przebywa na urlopie macierzyńskim.

Innym rodzajem udogodnienia dla ojców nowonarodzonych dzieci jest urlop tacierzyński, który jest czasem mylony z urlopem ojcowskim. Urlop tacierzyński przysługuje ojcowi dziecka (aczkolwiek może być to także inny członek najbliższej rodziny), jeśli matka wykorzystała obligatoryjną część urlopu macierzyńskiego. Warunkiem do uzyskania przez ojca urlopu tacierzyńskiego jest zatrudnienie na umowie o pracę (ew. posiadanie firmy lub zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia) oraz podleganie ubezpieczeniu chorobowemu.

Długość urlopu tacierzyńskiego jest uzależniona od tego, jaką część urlopu macierzyńskiego wykorzystała matka. Ponieważ – według ogólnej zasady – z 20 tygodni urlopu macierzyńskiego należy obowiązkowo wykorzystać min. 14 tygodni, ojcu przysługuje nie więcej niż 6 tygodni urlopu tacierzyńskiego.

Jeśli chodzi o wynagrodzenie za czas urlopu tacierzyńskiego, to jest ono przyznawane w wysokości urlopu macierzyńskiego dla matki (100% średniego wynagrodzenia; świadczenie to płacone jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych). Aby ojciec mógł uzyskać płatny urlop tacierzyński, musi on złożyć skrócony odpis aktu urodzenia (ew. kopię dokumentu) oraz oświadczenie matki dziecka o rezygnacji z przysługującej jej pozostałej części urlopu macierzyńskiego.

Ponadto, ojciec (uprawnienie to przysługuje także matce) ma możliwość skorzystania w każdym roku z 2 dni urlopu opiekuńczego na dziecko. Możliwość ta przysługuje do momentu ukończenia przez dziecko 14. roku życia. Za niewykorzystanie urlopu w danym roku nie przysługuje żaden ekwiwalent.

Młodzi rodzice a prawo pracy – podsumowanie

Okres, w którym małe dzieci dorastają, nie jest łatwy dla pracujących rodziców, którzy starają się zapewnić swoim pociechom jak najlepszą opiekę oraz warunki. Dzięki takim rozwiązaniom, jak np. urlop macierzyński czy wychowawczy, rodzice mogą poświęcić dzieciom czas, który jest tak cenny zwłaszcza w pierwszych latach ich życia. Oczywiście, opisane udogodnienia to jeszcze nie wszystko, a pracownicy mogą korzystać z takich rozwiązań, jak np. elektroniczne wnioski urlopowe.

Co ważnie, fakt niewywiązywania się pracodawców w tym zakresie może zostać zgłoszony przez pracownika do sądu pracy. Ponadto, za nieprzestrzeganie regulacji zawartych w Kodeksie Pracy przedsiębiorcy muszą liczyć się z sankcjami finansowymi.