Premia dla zaszczepionego pracownika – czy należy się każdemu?

Zgodnie z obowiązującym prawem, pracodawca nie ma obowiązku przyznawania premii osobom zaszczepionym przeciwko COVID-19, lecz z drugiej strony ma on prawo w jakiś sposób wynagrodzić osoby, które zdecydowały się przyjąć kolejne dawki szczepionki. Na jakich zasadach może być przyznana dodatkowa premia i czy osoby niezaszczepione będą przez nią w jakiś sposób poszkodowane?

Zaszczepiony pracownik – czy szczepionka na COVID jest obowiązkowa w miejscu pracy?

Pandemia koronawirusa przynosi ogromne straty polskiej gospodarce, jednak społeczeństwo jest podzielone w kwestii szczepionek, czyli jedynej "broni", jaką obecnie dysponujemy przeciwko SARS-COV-2. Ustawodawca próbował wprowadzić wiele zmian w prawie, które w jakiś sposób premiowałyby osoby zaszczepione, przy czym niektóre z nich dotyczyły nie tylko sfery życia osobistego, ale również zawodowego. Myślano o dodatkowych urlopach, preferencjach podatkowych czy właśnie premiach, lecz żadna z wymienionych zmian nie weszła ostatecznie w życie. Próbowano więc działać z drugiej strony, aby w jakiś sposób zmusić pracowników do szczepień. Powszechnie wiadomo, jak duży wpływ na polskie przedsiębiorstwa wywarła kwarantanna, którą musiały odbywać osoby niezaszczepione. Niemniej jednak po dziś dzień szczepionka na COVID-19 nie została obowiązkowo wprowadzona w polskich zakładach pracy. Oznacza to, że pracownik nie ma obowiązku się zaszczepić, natomiast pracodawca nie ma obowiązku organizować miejsca, w którym owe szczepionki miałyby być podawane. Zaszczepić się można dobrowolnie, natomiast w akcję szczepień zaangażowane są głównie placówki medyczne, a nie prywatne przedsiębiorstwa.

Czy pracodawca może sprawdzić, czy pracownik jest zaszczepiony?

Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy pracodawca może sprawdzić, czy pracownik jest zaszczepiony? Z jednej strony pojawiają się głosy mówiące, że byłaby to zbyt duża ingerencja w sferę życia osobistego pracownika, a także - poniekąd - w jego światopogląd. Z drugiej jednak strony wydaje się to być kluczowe w kontekście przyznania ewentualnej premii za sam fakt bycia zaszczepionym. Obecnie dowodem, który poświadcza fakt bycia zaszczepionym, jest Unijny Certyfikat COVID, który można pobrać na przykład z Internetowego Konta Pacjenta. Pracodawca, na mocy obowiązujących przepisów, jak dotąd nie nabył prawa do tego, aby sprawdzać we własnym zakresie, czy dany pracownik jest zaszczepiony. Rządzący starają się znaleźć rozwiązanie, które z jednej strony dałoby pracodawcom możliwość zdobycia wiedzy na temat statusu konkretnych pracowników (w kwestii szczepień), lecz z drugiej strony nie sprawiałoby, że wolność zatrudnionych będzie w jakiś sposób ograniczona. Do tej pory jednak nie doczekaliśmy się zmian w ustawie. Pamiętajmy, że w związku z tym, pracodawca nie ma prawa pytać pracowników, czy są zaszczepieni oraz jeśli nie, to dlaczego podjęli taką, a nie inną decyzję. Faktem jest bowiem, że kwestia szczepienia objęta jest tajemnicą medyczną, zatem informacja o nim nie może zostać przekazana bez zgody pracownika. Jak zatem pracodawca może dowiedzieć się, czy pracownik jest zaszczepiony? Zależy to wyłącznie od dobrej woli osób zatrudnionych, które okażą certyfikat. Na jego podstawie może zostać przyznany dodatek.

Dodatek za szczepionkę – ile się należy?

Dodatek za szczepionkę stanowi przedmiot dyskusji zarówno wśród pracowników, jak i pracodawców. Nie ulega wątpliwości, że pracodawca ma prawo go przyznać, bowiem zaszczepiony pracownik ponosi mniejsze ryzyko zachorowania (a więc i nieobecności w pracy), a co za tym idzie, zarażania innych. Ponadto, zaszczepiony pracownik nie będzie objęty tak długą kwarantanną, jak pracownik niezaszczepiony (w tej kwestii przepisy ulegają zmianom, lecz nie ulega wątpliwości, że rządzący premiują w jakiś sposób osoby zaszczepione). Niemniej jednak należy zastanowić się, ile właściwie pracodawca może przyznać premii pracownikowi, który postanowił się zaszczepił? W tej kwestii nie ma jasnych przepisów, zatem należy posiłkować się Kodeksem Pracy, wyznaczając wysokość premii. Co ważne, dodatek za szczepionkę powinien przyjąć formę wynagrodzenia pieniężnego. Jego wysokość może być określona procentowo lub kwotowo, choć przyjęło się, że premia stanowi jakiś procent wynagrodzenia zasadniczego. Zasady przyznawania premii muszą być zawarte w regulaminie wynagradzania, tak aby żaden pracownik nie miał wątpliwości, na jakich zasadach jest ona wypłacana. Pracodawca może również wypłacić pracownikowi jednorazowy dodatek za to, że ten postanowił się zaszczepić. W takim przypadku obowiązują dokładnie takie same zasady, jak w momencie, gdy decydujemy się przyznać premię okresowo. Pracownik musi przedstawić dowód, potwierdzający przyjęcie szczepionki, pracodawca zaś ma obowiązek określić w regulaminie, na jakich zasadach dodatek będzie wypłacany. Warto mieć na uwadze, że wszelkich formalności trzeba dopełnić jeszcze przed wypłatą pierwszego, dodatkowego wynagrodzenia dla pracownika.

Pracownik niezaszczepiony – czy pracodawca może odebrać mu premię?

Wątpliwości w kontekście szczepień dla pracowników dotyczą nie tylko tego, w jakiej wysokości wypłacić dodatek bądź czy pracodawca może żądać od pracownika negatywnego wyniku testu na koronawirusa, ale również ewentualnego odebrania premii osobie, która jak dotąd się nie zaszczepiła. Wiele mówi się bowiem o premii dla zaszczepionych, jednak pozostaje pytanie, czy ma to być kolejny dodatek, czy też może zastąpić premię, która była wypłacana dotychczas? W tej kwestii brak jednoznacznych, sprecyzowanych przepisów, co wpływa na wielość interpretacji i skarg pracowników. Otóż z jednej strony premia jest dodatkiem, który pracodawca może przyznać konkretnej osobie za wyjątkowe zaangażowanie w wykonywane obowiązki czy wzorową frekwencję. Z drugiej zaś przyjęło się, że premia stanowi niejako składnik wynagrodzenia, co nie jest prawdą z prawnego punktu widzenia. Jak więc jest w rzeczywistości? Pracodawca, zgodnie z Kodeksem Pracy, może przyznawać premię, a także odebrać ją w dowolnym momencie. Niemniej jednak, wszelkie kwestie z tym związane powinny zostać zawarte w regulaminie wynagradzania. Oznacza to, że odebranie premii pracownikom, którzy się nie zaszczepili, jest jak najbardziej możliwe, tak samo jak nagrodzenie tych, którzy się zaszczepili. Należy jednak mieć na uwadze, że podejmowane w tej materii decyzje nie mogą być w żadnym wypadku dyskryminujące. Oznacza to, że nie można przyznać premii pracownikom, którzy na przykład zaszczepili się w ciągu kilku ostatnich miesięcy. Możemy zaś wynagrodzić jedynie te osoby, które przyjęły wszystkie dawki szczepionki, a więc którym został wydany certyfikat. Wprowadzane zmiany warto jednak skonsultować z prawnikiem, bowiem prawo w tej kwestii zmienia się w bardzo szybkim tempie, przez co regulaminy wynagradzania przyjęte dziś, mogą okazać się nieaktualne za dwa czy trzy miesiące. Dobrze jest więc na bieżąco kontrolować sytuację prawną, tak aby nie narazić się na ewentualne kary, nakładane przez Państwową Inspekcję Pracy.