Ulga na złe długi – kiedy można z niej skorzystać?
Czym właściwie jest ulga na złe długi (przez osoby spoza branży podatkowej pojęcie to jest czasem mylone z ulga mieszkaniową)? Aby pominąć skomplikowane zagadnienia zawarte w ustawie podatkowej, wystarczy nadmienić, iż jest to możliwość odliczenia przez podatnika wartości podatku od wystawionej faktury sprzedażowej, która nie została opłacona pomimo zrealizowania usługi bądź dostawy towarów, której dotyczy dokument sprzedażowy.
Jeśli chodzi o termin, w którym podatnik uzyskuje prawo do zastosowania ulgi na złe długi, to jest to dziewięćdziesiąty dzień od dnia, w którym minął termin płatności za daną należność. Co ważne, termin ten został wprowadzony wraz z początkiem 2019 roku – wcześniej prawo do wykorzystania ulgi na złe długi przysługiwało podatnikowi dopiero po upłynięciu stu pięćdziesięciu dni od końca terminu płatności za daną fakturę sprzedażową.
W ustawie regulującej podatek VAT (Ustawa z dn. 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług), w art. 87a u. 2 wskazano, że w celu zastosowania przez wierzyciela ulgi na złe długi powinny być spełnione łącznie takie warunki, jak:
- przedmiot opodatkowania, czyli dostawa towaru bądź realizacja usługi, powinien być zrealizowany na rzecz podmiotu będącego czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług,
- zobowiązanie nie jest przedawnione,
- zarówno podatnik, który dokonał sprzedaży, jak i nierzetelny dłużnik, posiadają status czynnego podatnika VAT na ostatni dzień poprzedzający dzień, w którym należy złożyć deklarację podatku VAT uwzględniającą korektę;
- wobec dłużnika nie prowadzi się postępowania likwidacyjnego bądź upadłościowego (stan na ostatni dzień poprzedzający dzień, w którym należy złożyć deklarację podatku VAT uwzględniającą korektę);
- okres liczony od ostatniego dnia roku, w którym wystawiono nieopłaconą fakturę, do dnia sporządzenia deklaracji podatkowej uwzględniającej korektę wynikającą z zastosowania ulgi na złe długi nie przekracza dwóch lat.
Warto przy tym zaznaczyć, iż wszystkie wymienione wyżej kryteria powinny być spełnione łącznie. Niestety, brak nawet jednego z nich wyklucza możliwość zastosowania ulgi na złe długi przez podatnika.
Zobowiązania dłużnika – o czym warto wiedzieć?
Podczas analizy zastosowania ulgi na złe długi należy wspomnieć o jeszcze jednej istotnej kwestii od strony podatkowej – ulga na złe długi u dłużnika. Otóż, warto przy tym dodać, że o ile podatnik, który nie uzyskał płatności za fakturę, uzyskuje możliwość odliczenia podatku VAT z tytułu nieuregulowanych płatności, to w przypadku dłużnika korekta na plus podatku VAT (oczywiście, na kwotę zobowiązania, które nie zostało zrealizowane) stanowi zgodnie z obowiązującym prawem czynność obligatoryjną.
Ulga na złe długi a należności
Ulga na złe długi jest korzystnym rozwiązaniem dla tych podatników, którzy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zmuszeni są do borykania się z nierzetelnymi dłużnikami. Jest to ważne, bowiem nieuregulowana płatność pogarsza kondycję finansową podatnika podatku VAT będącego wierzycielem (szczególnie w obszarze płynności finansowej). Możliwość skorygowania należnej do zapłaty kwoty podatku od towarów i usług o środki z tytułu nieuregulowanych płatności może w niektórych przypadkach znacząco poprawić sytuację przedsiębiorstwa – wbrew pozorom, prowadzenie działalności gospodarczej nie jest bowiem niczym prostym i wymaga stałego monitorowania tego newralgicznego obszaru, jakim jest polityka finansowa firmy. To dlatego tak ważna jest np. rozdzielność majątkowa w biznesie, która pozwala na uniknięcie odpowiedzialności za zobowiązania finansowe małżonka, czy odrzucenie spadku w celu uniknięcia nabycia zadłużonego spadku po bliskiej osobie.
Deklaracja VAT a ulga na złe długi
Niezwykle istotną kwestią jest ulga na złe długi a VAT. Jeśli chodzi o podatek od towarów i usług (podatek VAT), to kwotę korekty podatku VAT należnego do zapłaty należy skorygować o kwotę podatku VAT z nieopłaconej faktury. Różnicę tą trzeba uwzględnić w okresowo sporządzanym formularzu JPK-V7M (w przypadku podatników rozliczających podatek VAT w ujęciu miesięcznym) lub JPK-V7K (dotyczy tej grupy podatników, która rozlicza podatek od towarów i usług w ujęciu kwartalnym).
Warto przy tym pamiętać, że korekta wynikająca z zastosowania ulgi na złe długi nie powinna być ujmowana w deklaracji podatkowej sporządzonej za ten okres rozliczeniowy, w którym wystawioną nieopłaconą fakturę. Tymczasem, jest to często popełniany błąd przez podatników, którzy powinni wykazywać korektę w deklaracji sporządzanej za ten okres (miesiąc lub kwartał), w którym korekta ta jest faktycznie dokonywana, czyli dopiero w dziewięćdziesiątym dniu od dnia, w którym minął termin płatności za daną fakturę. Kwota odliczenia z tytułu ulgi na złe długi powinna być uwzględniona w pozycji „KorektaPodstawyOpodt” (należy zastosować Oznaczenie numer 1 oraz zamieścić takie informacje, jak: dane dotyczące nierzetelnego kontrahenta (adres, NIP), numer identyfikujący nieopłaconą fakturę sprzedażową, data wystawienia dokumentu sprzedażowego oraz kwota netto i wartość podatku VAT). Jeśli zdarzy się, że podatnik zdążył już wygenerować Jednolity Plik Kontrolny za dany okres – właściwym rozwiązaniem jest sporządzenie korekty przygotowanego uprzednio pliku JPK.
Od momentu wprowadzenia plików JPK-V7M oraz JPK-V7K nie trzeba już sporządzać załącznika VAT-ZD („Zawiadomienie o skorygowaniu podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego”).
Ulga na złe długi CIT, ulga na złe długi w podatku dochodowym
Jeśli chodzi o ujęcie ulgi na złe długi z punktu widzenia podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT, art. 26i u. 1) oraz podatku dochodowego od osób prawnych (CIT, art. 18f u. 1), to sposób jej działania jest analogiczny do funkcjonowania w ramach podatku PIT oraz CIT. Rozwiązanie to funkcjonuje od dnia 1 stycznia 2020 roku.
I tak, podstawa opodatkowania podatkiem dochodowym może zostać zmniejszona przez podatnika, który nie otrzymał płatności za wykonane usługi, o równowartość przychodów netto z faktury (bez podatku VAT). Analogicznie, nabywca, który nie uregulował zobowiązania do dziewięćdziesiątego dnia po upływie terminu płatności za fakturę, powinien zwiększyć podstawę opodatkowania podatkiem CIT lub PIT o kwotę wynikającą z danego dokumentu sprzedażowego (np. faktury). W przypadku podatku CIT, korekta z tytułu ulgi na złe długi powinna zostać uwzględniona w załączniku CIT/WZ.
Podsumowanie
Ulga na złe długi jest, obok np. abolicji składek ZUS, jedynym z rozwiązań korzystnych dla podatników. Rzeczą oczywistą jest, że aby móc zastosować w praktykę to korzystne rozwiązanie, jakim jest ulga na złe długi, należy dobrze znać przepisy regulujące ten aspekt finansów i podatków przedsiębiorstwa. Ważne jest między innymi zwrócenie uwagi na takie opisane w tekście zagadnienia, jak:
- termin, w którym wierzyciel uzyskuje prawo do korekty podatku VAT dzięki uldze na złe długi,
- warunki, które powinny być spełnione,
- sposób uwzględnienia kwoty wynikającej z zastosowania ulgi na złe długi w Jednolitym Pliku Kontrolnym.
