Zwolnienie lekarskie jest urzędowym zaświadczeniem, które wystawia lekarz, by usprawiedliwić pracownikowi nieobecność w pracy. Nieobecność taka musi wynikać z niezdolności do pracy ze względu na chorobę albo też z konieczności zapewnienia opieki członkowi rodziny, który jest chory. Dawniej zwolnienie lekarskie wystawiane było na formularzu L4 – stąd jego potoczna nazwa.


Prawnie kwestie zwolnienia lekarskiego uregulowane są m.in. w: Ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy, Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 roku w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy i Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.


Zwolnienie lekarskie – wynagrodzenie



Główne prawo pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim – prawo do poboru wynagrodzenia – wskazuje art. 92 Kodeksu Pracy:


„Za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek:

1) choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną – trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego – pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu;

2) wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia;

3) poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów – w okresie wskazanym w pkt 1 – pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia”.

Wynagrodzenie to obliczane jest zgodnie z zasadami, które obowiązują przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Jest ono wypłacane za każdy dzień, w którym pracownik był niezdolny do pracy, bez wyłączania dni od pracy wolnych. Zauważyć należy też, iż wynagrodzenie to nie jest obniżane w sytuacji ograniczenia podstawy wymiaru zasiłku, nie przysługuje ono jednak wtedy, gdy pracownik nie ma prawa do skorzystania z zasiłku chorobowego.



W tym kontekście dodać warto, iż prawo do zasiłku chorobowego nabywane jest po 30 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (jeżeli pracownik podlega mu obowiązkowo) lub po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (jeżeli pracownik podlega mu dobrowolnie). Do tego okresu wliczane są również poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, o ile przerwa pomiędzy nimi nie była dłuższa niż 30 dni albo wywołana była przez urlop wychowawczy, urlop bezpłatny lub odbywanie czynnej służby wojskowej przez niezawodowego żołnierza. Ponadto prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia objęcia ubezpieczeniem przysługuje m.in. absolwentom szkół lub szkół wyższych (gdy zostali ubezpieczeni w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły albo uzyskania dyplomu ukończenia wyższych studiów); osobom, u których niezdolność do pracy wywołana jest wypadkiem w drodze do lub z pracy; obowiązkowo ubezpieczonym, którzy posiadają przynajmniej dziesięcioletni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego; posłom i senatorom czy funkcjonariuszom Służby Celnej.

Zasiłek chorobowy – co warto wiedzieć?



Zasiłek chorobowy należny jest ubezpieczonym, którzy stali się niezdolni do pracy ze względu na chorobę w trakcie trwania ubezpieczenia chorobowego. Na równi z chorobą traktowane są sytuacje dotyczące zapobiegania i zwalczania zakażeń oraz chorób zakaźnych u ludzi, pobyty w szpitalach (zakładach leczniczych, zakładach lecznictwa odwykowego) oraz okresy badań lekarskich przeprowadzanych u potencjalnych dawców.


Co więcej, zasiłek przysługuje także osobom, które stały się niezdolne do pracy już po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego, jeśli niezdolność trwała nieprzerwanie przez 30 dni i powstała maksymalnie w ciągu 14 dni od ustania tego tytułu lub w ciągu 3 miesięcy od jego ustania w przypadku określonych chorób zakaźnych.



Dodać warto, zgodnie z art. 8 ustawy z 1999 roku, że: „Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 – nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni”.

Zwolnienie lekarskie w ciąży



Jak wspomniano wcześniej, L4 w ciąży wiąże się z zachowaniem prawa pracownika do 100% wynagrodzenia. Wynika to z zapisów ustawy z 1999 roku, zgodnie z którymi miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku, jeśli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy przypada w okresie ciąży.


Pamiętać trzeba o warunku podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Pracownicy zatrudnieni w oparciu o umowę o pracę objęci są tym ubezpieczeniem obowiązkowo, zatem kobieta w ciąży może skorzystać z maksymalnego okresu zwolnienia lekarskiego w przypadku ciąży – 270 dni. W odniesieniu do innych form zatrudnienia (np. umowa zlecenie czy samozatrudnienie), istotne jest dobrowolne objęcie się ubezpieczeniem chorobowym. W przypadku podlegania temu ubezpieczeniu od co najmniej 90 dni, również skorzystać można z maksymalnego wymiaru zwolnienia lekarskiego. Jeśli jednak decyzję o objęciu się tym ubezpieczeniem podejmiemy dopiero w trakcie trwania ciąży, okres zwolnienia lekarskiego będzie odpowiednio krótszy.


Jednocześnie warto zauważyć, iż zwolnienie lekarskie w trakcie ciąży powinno być stosowane nie przez sam wzgląd na bycie w ciąży, a z uwagi na zagrożenie, jakie obowiązki zawodowe mogłyby spowodować dla zdrowia i życia przyszłej matki oraz dziecka.


Zwolnienie lekarskie na dziecko



Prawo dopuszcza możliwość skorzystania przez pracowników z L4 na dziecko. Jest to związane z zapisami art. 32 ustawy z 1999 roku dotyczącymi zasiłku opiekuńczego:


„Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą (…) lub dziennego opiekuna sprawującego opiekę nad dzieckiem,

porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

3) innym chorym członkiem rodziny”.

Dodać warto, iż z L4 dotyczyć może więc nie tylko dziecka, ale też małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci powyżej 14 lat, o ile pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym wraz z ubezpieczonym podczas sprawowania opieki.


W tej sytuacji zasiłek opiekuńczy przysługuje przez czas zwolnienia od wykonywania pracy ze względu na konieczność osobistego sprawowania opieki. Maksymalny okres tego zwolnienia to 60 dni w roku kalendarzowym (w przypadku opieki nad dziećmi) lub 14 dni w roku kalendarzowym (w przypadku innych członków rodziny).


Istotne jest to, iż miesięczny zasiłek opiekuńczy jest równy 80% podstawy wymiaru zasiłku.


Zwolnienie lekarskie w praktyce



Zgodnie z rozporządzeniem z 1996 roku dowodami, które usprawiedliwiają nieobecność w pracy pracownika są m.in. zwolnienia lekarskie o czasowej niezdolności do pracy (muszą one zostać wystawione zgodnie z przepisami dotyczącymi orzekania w tej sprawie). Dodać warto, iż od 1 stycznia 2016 roku lekarze mogą wystawiać zwolnienia lekarskie w formie elektronicznej, a od 1 lipca 2018 roku są one wystawiane wyłącznie w tej formie. Pracodawcy posiadający profile w platformie ZUS PUE będą otrzymywali natychmiastowe powiadomienia o wystawieniu pracownikowi zwolnienia lekarskiego. Dzięki temu pracownicy zostaną zwolnieni z obowiązku dostarczania stosownego formularza do swojego zakładu pracy. W przypadku pracodawców, którzy nie posiadają swojego profilu w platformie, konieczne będzie dalsze stosowanie papierowych zwolnień.




Kolejna kwestia to czas, w którym pracownik powinien powiadomić swojego pracodawcę o nieobecności oraz to, ile na dostarczenie L4 dni posiada zwolniony pracownik. W odniesieniu do zwolnień lekarskich należy przytoczyć zapis wspomnianego rozporządzenia: „W razie zaistnienia przyczyn uniemożliwiających stawienie się do pracy, pracownik jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę o przyczynie swojej nieobecności i przewidywanym okresie jej trwania, nie później jednak niż w drugim dniu nieobecności w pracy”.


Ponadto obowiązkiem pracownika jest dostarczenie formularza zwolnienia do zakładu pracy w ciągu 7 dni od dnia wystawienia go. Niedotrzymanie tego terminu skutkuje obniżeniem należnego za czas nieobecności wynagrodzenia. Co istotne, zwolnienie może zostać przekazane pracodawcy za pośrednictwem osoby trzeciej.


Warto też dodać, że dopuszczalne jest zwolnienie lekarskie wstecz, to znaczy wystawienie zwolnienia lekarskiego z datą wcześniejszą niż data przeprowadzenia badania. Umożliwia to Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2015 roku w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim. Zgodnie z rozporządzeniem: „Okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy może obejmować okres nie dłuższy niż 3 dni poprzedzające dzień, w którym przeprowadzono badanie, jeżeli jego wyniki wykazują, że ubezpieczony w tym okresie niewątpliwie był niezdolny do pracy”.